Wysokość odprawy przy zwolnieniach grupowych

Wysokość odprawy należnej na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych (zwanej dalej ustawą) uzależniona jest od okresu zatrudnienia przypadającego u pracodawcy, u którego dochodzi do rozwiązania stosunku pracy w trybie ustawy (tzw. zakładowy staż pracy).

Odprawa pieniężna przysługuje zatem w wysokości:

• 1-miesięcznego wynagrodzenia – jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata,

• 2-miesięcznego wynagrodzenia – jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy 2–8 lat,

• 3-miesięcznego wynagrodzenia – jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat (art. 8 ustawy).

Do zakładowego stażu pracy, od którego zależy wysokość odprawy, należy zaliczyć wszystkie (bieżące i poprzednie) okresy zatrudnienia u pracodawcy, u którego następuje rozwiązanie stosunku pracy w trybie ustawy oraz okresy zatrudnienia pracownika przypadające u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 23¹ k.p.

Czy pracownik, który z powodu odmowy przeniesienia do pracy w innej miejscowości straci pracę, ma prawo do odprawy z tytułu zwolnień grupowych >>

Zaliczeniu podlegają także okresy niektórych urlopów udzielanych przez pracodawcę rozwiązującego stosunek pracy, np. urlop wychowawczy, urlop bezpłatny (przysługujący pracownikowi powołanemu do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeśli pracownik zgłosi swój powrót do pracy w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru), urlop bezpłatny udzielany za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie, w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami (art. 174¹ § 1 i 2 k.p.). Nie należy natomiast wliczać urlopu bezpłatnego udzielanego na podstawie art. 174 § 1 k.p.

Przykład

Pracownik spółki X, z którym rozwiązano umowę o pracę 31 marca 2010 r. w ramach zwolnień grupowych:

• od 1 stycznia 2005 r. świadczył pracę dla spółki X – z tym dniem spółka X przejęła spółkę Y na podstawie art. 23¹ k.p. (pracownik był zatrudniony w spółce Y od 1 stycznia 2000 r.),

• od 1 kwietnia do 31 października 2006 r. (w okresie zatrudnienia w spółce X) przebywał na urlopie bezpłatnym udzielonym na jego wniosek na podstawie art. 174 § 1 k.p.,

• od 1 kwietnia 1997 r. do 31 marca 1998 r. pracował już w spółce X na pół etatu.

Do obliczenia wysokości odprawy pieniężnej pracownikowi powinny zostać zaliczone do stażu pracy następujące okresy:

– od 1 kwietnia 1997 r. do 31 marca 1998 r. – 1 rok (okres poprzedniego zatrudnienia u tego samego pracodawcy),
– od 1 stycznia 2000 r. do 31 marca 2006 r. – 6 lat i 3 miesiące (od dnia zatrudnienia u poprzednika prawnego pracodawcy do dnia poprzedzającego rozpoczęcie przez pracownika urlopu bezpłatnego – art. 174 § 1 k.p. – niewliczanego do stażu pracy),
– od 1 listopada 2006 r. do 31 marca 2010 r. – 3 lata i 5 miesięcy (od rozpoczęcia pracy po urlopie bezpłatnym do upływu okresu wypowiedzenia).

Staż pracy pracownika łącznie wynosi 10 lat i 8 miesięcy. Spółka X powinna zatem wypłacić odprawę w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia.

Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Zastosowanie w tym zakresie znajdą przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Sąd Najwyższy w uchwale z 9 maja 2000 r. wskazał, że przy ustalaniu wysokości odprawy pieniężnej podstawę jej wyliczenia stanowi miesięczne średnie wynagrodzenie z okresu poprzedzającego nabycie prawa do tej odprawy ustalone zgodnie z regułami określonymi w § 14–17 rozporządzenia w sprawie urlopów (III ZP 12/00).

Do obliczenia odprawy należy najpierw ustalić wynagrodzenie miesięczne pracownika. Bierze się pod uwagę tylko składniki o charakterze stałym i te wypłacane periodycznie. Wynagrodzenie stanowiące podstawę do obliczenia odprawy oblicza się z różnych okresów, w zależności od rodzaju składników. Odrębnie ustala się je według składników wynagrodzenia określonych w stawce miesięcznej w stałej wysokości (np. wynagrodzenie zasadnicze, przyjęte w stałej wysokości dodatki stażowe, funkcyjne itp.), które przyjmowane są w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy.

Odprawa przy zwolnieniach grupowych >>

Natomiast zmienne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, które nie są określone w stałej stawce miesięcznej (np. wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, wynagrodzenie akordowe, prowizyjne lub określone stawką godzinową, dniówkową lub tygodniową) uwzględnia się w przeciętnej wysokości z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy. Zmienne składniki wynagrodzenia przysługujące zaś za okresy dłuższe niż 1 miesiąc (np. premie kwartalne lub roczne) – w średniej wysokości z okresu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy. Odprawa pieniężna będzie stanowić wielokrotność tak ustalonego wynagrodzenia pracownika.

Przykład

Pracownik zatrudniony w spółce od 4 lat na stanowisku przedstawiciela handlowego otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę w ramach zwolnień grupowych. Obowiązujący pracownika 3-miesięczny okres wypowiedzenia zakończył się 31 marca 2010 r. Pracownik otrzymywał płacę zasadniczą w stałej wysokości 5000 zł miesięcznie. Przyznawane miał też comiesięczne premie w wysokości 1% wartości kontraktów, w których podpisaniu uczestniczył. W okresie 3 miesięcy poprzedzających nabycie prawa do odprawy premie wynosiły w: lutym 2010 r. – 1500 zł, w styczniu 2010 r. – 1000 zł, grudniu 2009 r. – 650 zł (średnia z 3 miesięcy – 1050 zł). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika wynosiło 6050 zł (5000 zł + 1050 zł). Pracownik powinien otrzymać odprawę w wysokości 12 100 zł (2 x 6050 zł)

Odprawa nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy. Obecnie maksymalna wysokość odprawy wynosi 19 755 zł (15 x 1317 zł). Możliwe jest jednak korzystniejsze niż ustawowe ustalenie wysokości odprawy w przepisach wewnątrzzakładowych (np. w regulaminie wynagradzania lub w zakładowym układzie zbiorowym pracy), a także bezpośrednio w treści umowy o pracę.

Podstawa prawna:

• art. 8 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.),

• orzeczenia Sądu Najwyższego:
  – wyrok z 4 lipca 2001 r. (I PKN 521/00, OSNAP 2003/10/244),
  – uchwała z 9 maja 2000 r. (III ZP 12/00, OSNP 2000/22/806).