Umowa przedwstępna a list intencyjny w prawie pracy - to trudne zagadnienie, którego wielu pracowników nie potrafi rozróżnić. Czym jest list intencyjny? Czym jest umowa przedwstępna? Czy można zawrzeć przedwstępną umowę o pracę?
- Czym jest list intencyjny?
- Co powinno być w liście intencyjnym a co nie?
- Czym jest umowa przedwstępne?
- Czy można zawrzeć przedwstępną umowę o pracę?
- Po co przedwstępna umowa o pracę?
- Terminy w umowie przedwstępnej
- Termin zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę
- Uchylenie się od zawarcia umowy przyrzeczonej
- Kiedy przedawniają się roszczenia z umowy przedwstępnej?
Czym jest list intencyjny?
List intencyjny w kontekście prawa pracy jest rodzajem porozumienia między kandydatem na pracownika a przyszłym pracodawcą, który może być zawarty przed zawarciem w przyszłości umowy o pracę. W liście intencyjnym strony składają zazwyczaj zapewnienia o chęci podjęcia współpracy, jednak nie zobowiązują się do tego bezpośrednio. List intencyjny wyraża tylko wolę, intencję a nie przyrzeczenie. W konsekwencji list intencyjny nie prowadzi do powstania zobowiązania do zawarcia umowy w przyszłości. List intencyjny stanowi tylko pewną formę wyrażenia gotowości obu stron do nawiązania w przyszłości stosunku pracy.
Zasadnicza funkcja listu intencyjnego polega na wyrażeniu woli (intencji) stron zawarcia w przyszłości określonej, definitywnej umowy, z reguły po odpowiednim okresie negocjacyjnym. List intencyjny może przede wszystkim określać reguły dłuższej współpracy stron przy realizacji odpowiedniego zadania inwestycyjnego.
Co ważne, instytucja listu intencyjnego nie jest wprost uregulowana w polskim ustawodawstwie, w przeciwieństwie do umowy przedwstępnej. Niemniej jednak list intencyjny nie jest umową przedwstępną. Ze względu na to, strony same decydują jaką formę będzie miał list intencyjny oraz co będzie zawierał.
Zgodnie z art. 72 § 2 KC - Strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy. Jednak, list intencyjny nieposiadający cech umowy przedwstępnej nie ma charakteru prawnie wiążącego. Oznacza to, że w przypadku rezygnacji z zawarcia umowy o pracę ani potencjalnemu pracodawcy, ani kandydatowi nie będą przysługiwać żadne roszczenia.
Co powinno być w liście intencyjnym a co nie?
Jak podkreśla się w literaturze przedmiotu: samo nazwanie dokumentu listem intencyjnym nie oznacza, że dokumentu tego nie można uznać za inny dokument, jeśli świadczy o tym jego treść. Sporządzając list intencyjny trzeba więc mieć na uwadze, aby w treści listu intencyjnego nie zawrzeć zobowiązania stron – pracownika do świadczenia pracy na konkretnych warunkach, a pracodawcy do płacenia wynagrodzenia. Zdarza się w praktyce tak, że listy intencyjne zawierają wszystkie istotne warunki zatrudnienia. Wobec tego, taki dokument podpisany przez obie strony, może zostać uznany za umowę przedwstępną do umowy o pracę. Jeśli więc zawiera ona wszystkie istotne postanowienia umowy o pracę, w przyszłości, w przypadku nie zawarcia umowy o pracę po zgłoszeniu przez niego woli zawarcia umowy (o ile strony nie określiły również terminu, w którym ma być zawarta umowa o pracę), pracownik będzie mógł dochodzić ustalenia stosunku pracy na drodze sądowej, w oparciu o art. 189 KPC - Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.
Czym jest umowa przedwstępne?
Przepis art. 389 ustawy z dnia 23 kwietna 1964 r. Kodeks Cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360, dalej jako: KC) przewiduje możliwość zawarcia umowy przedwstępnej. Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia. W zakresie stosunków pracy i umowy przedwstępnej, strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości definitywnej umowy o pracę. Umowa przedwstępna powinna określać co najmniej przedmiotowo istotne postanowienia umowy przyrzeczonej (tzw. essentialia negotii). Zgodnie z art. 29 KP są to: rodzaj pracy; miejsce wykonywania pracy; wynagrodzenie za pracę; wymiar czasu pracy; termin rozpoczęcia pracy.
Czy można zawrzeć przedwstępną umowę o pracę?
Tak, można zawrzeć przedwstępną umowę o pacę, pomimo tego, że przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465, dalej: kp) nie przewidują wprost możliwości zawarcia takiej umowy. Co ważne, przepisy kp nie wykluczają takiej możliwości. Nie ma zatem zakazu zawierania przedwstępnych umów o pracę, co stanowi przejaw ochrony interesów potencjalnych pracowników. Co w takiej sytuacji, gdzie szukać przepisów? W takim przypadku należy się odnieść do art. 300 kp, który wskazuje, że "w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy". Dzięki takiej regulacji można się odnieść do ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1360, dalej: kc), która reguluje zagadnienie przedwstępnych umów. Ponadto utarta praktyka orzecznicza potwierdza, że umowy przedwstępne, zobowiązujące do zawarcia umowy o pracę, nie są również sprzeczne z zasadami prawa pracy (np. uchw. SN z 21 czerwca 1972 r., III PZP 13/72 czy wyr. SN z 17 lipca 2009 r., I PK 26.09).
Po co przedwstępna umowa o pracę?
Tak umowa daje przyszłemu pracownikowi i pracodawcy gwarancję, że w terminie określonym w umowie przedwstępnej, jako w umowie przyrzeczonej zostanie zawarty stosunek pracy. Strony mają więc gwarancję co do tego, że w przyszłości będzie zawarta umowa o pracę na określonych warunkach, wskazujących m.in. pracownika, pracodawcę, termin rozpoczęcia pracy i rodzaj pracy, wynagrodzenie, czas pracy.
Terminy w umowie przedwstępnej
Jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia.
Termin zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę
Stosując art. 389 kc do stosunku pracy odpowiednio należy uznać, że termin nadejścia (wystąpienie) zdarzenia wyznaczającego pośrednio termin zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę musi być konkretny i znany stronom przynajmniej w przybliżeniu. Jest tak dlatego, że z terminem zawarcia umowy o pracę pozostaje w najściślejszym związku termin nawiązania stosunku pracy. Termin ten może więc być wyznaczony jednostkami miary czasu (np. za tydzień, miesiąc lub kwartał), opisem daty (np. dzień górnika, pierwszy dzień wiosny) lub zdarzenia (np. rozpoczęcie żniw). Przykładowo wskazanie okresu "od 26 kwietnia do końca 26 maja 2023 r." nie czyni zadość wymogom prawidłowego określenia początkowego terminu umowy o pracę.
Uchylenie się od zawarcia umowy przyrzeczonej
Zgodnie z art. 390 kc, jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania. Jednak gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.
Kiedy przedawniają się roszczenia z umowy przedwstępnej?
Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne. Nie obowiązuje więc tu generalny, 3 letni termin przedawnienia, charakterystyczny dla roszczeń z zakresu prawa pracy.
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.)
Ustawa z dnia 23 kwietna 1964 r. Kodeks Cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360)