Związki zawodowe – co warto wiedzieć?

Anna Wijkowska
Radca prawny z ponad 15-letnim doświadczeniem zawodowym w prawie pracy i ubezpieczeń społecznych.
rozwiń więcej
Czym są związki zawodowe? Kto może należeć do związku zawodowego? / Czym są związki zawodowe? Kto może należeć do związku zawodowego? / Shutterstock

Związki zawodowe mają na celu ochronę praw pracowniczych i reprezentowanie interesu pracowników w kontaktach z pracodawcami i rządem. Czym dziś są związki zawodowe w Polsce? Czy mogą do nich należeć tylko zatrudnieni na etacie w tej samej firmie? Dlaczego coraz więcej osób zapisuje się do związków?

Związki zawodowe – co warto wiedzieć?

Według najnowszego badania CBOS, obecnie około 13% pracujących Polaków należy do związków zawodowych. Najczęściej są to osoby zatrudnione w urzędach i instytucjach publicznych, przedsiębiorstwach państwowych, spółkach, w których udziały ma Skarb Państwa. Coraz częściej jednak do związków zapisują się także osoby pracujące nawet w małych, prywatnych firmach.

Autopromocja

Czym jest związek zawodowy?

To organizacja, która reprezentuje prawa i interesy osób pracujących – zarówno indywidualnie, jak i zbiorowe. Może pomagać w sprawach związanych z warunkami pracy, wynagrodzeniem czy przestrzeganiem praw pracowniczych.

Związek zawodowy może założyć co najmniej 10 osób, które wykonują pracę zarobkową – nie tylko pracownicy na etacie, ale też np. osoby pracujące na umowę zlecenie. Co ważne, nie muszą one pracować w jednej firmie. Z kolei pracodawca nie może zakazać, czy utrudniać założenia związku zawodowego w firmie. Takie działanie jest nielegalne – zagrożone grzywną albo karą ograniczenia wolności.

Polecamy: Wideoszkolenie: Dokumenty kadrowe na koniec roku – wzory wypełnienia

Międzyzakładowe organizacje związkowe – jak działają?

To szczególny rodzaj związku zawodowego, który zrzesza osoby pracujące w różnych firmach. Taka organizacja powstaje najczęściej poza zakładem pracy, działa w kilku firmach jednocześnie i nie musi informować pracodawcy, kto z pracowników do niej należy. Dzięki temu nawet mała firma, zatrudniająca kilka czy kilkadziesiąt osób, może zostać objęta działaniem związku zawodowego – nawet jeśli powstał on poza nią. Wystarczy, że choćby jeden z pracowników zapisze się do takiego związku. Taka międzyzakładowa organizacja ma przy tym uprawnienia u danego pracodawcy takiej jak zakładowa organizacja związkowa – pracodawca musi z nią z nią współdziałać.

Ważne

Do związku zawodowego mogą należeć wszyscy wykonujący pracę - nie tylko pracownicy etatowi.

Jakie uprawnienia ma zakładowa organizacja związkowa?

Utworzenie u pracodawcy zakładowej organizacji związkowej zobowiązuje pracodawcę do współdziałania z nią w sprawach indywidulanych i zbiorowych dotyczących praw i interesów osób zatrudnionych. Sprowadza się to w szczególności do obowiązku pracodawcy do m.in. konsultowania ze związkiem wypowiedzenia umowy o pracę, czy wypowiedzenia warunków pracy lub/i płacy, ale też zasięgania opinii organizacji w zakresie rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia np. dyscyplinarnie. Związek zawodowy ma też uprawnienie wyrażania zgody w szczególności na rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy z kobietą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego,

jak też ze społecznym inspektorem pracy, czy działaczem związkowym. Uczestniczy w kształtowaniu prawa wewnątrzzakładowego (np. regulamin wynagradzania/premiowania, regulamin pracy) i sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad BHP. Pracodawca uzgadnia ze związkiem zasady przyznawania i wykorzystania ZFŚS. Jest też zobowiązany do udostępnienia związkowi pomieszczenia do prowadzenia działalności związkowej i zezwolić na korzystanie z urządzeń biurowych (np. drukarki, komputera) w zakresie niezakłócającym pracy.

Kto może należeć do związku zawodowego?

Dlaczego coraz więcej osób zapisuje się do związków? Związki zawodowe są dziś otwarte dla wszystkich, którzy wykonują pracę zarobkową – nie tylko dla pracowników etatowych. Do tego również niepewność gospodarcza i geopolityczna składnia pracowników do szukania ochrony w związkach zawodowych. To sprawia, że coraz więcej osób decyduje się na członkostwo, a także powstają nowe organizacje związkowe.

oprac. Emilia Panufnik
rozwiń więcej
Kadry
Czy w zadaniowym czasie pracy istnieją nadgodziny?
21 paź 2025

Zadaniowy system czasu pracy to rozwiązanie, które coraz częściej pojawia się w firmach stawiających na elastyczność i efektywność. Pozwala on dopasować sposób pracy do specyfiki zadań i charakteru stanowiska.

Dodatkowy dzień wolny za 1 listopada 2025 r. wypada w dniu zwolnienia lekarskiego i urlopu
21 paź 2025

Pracodawca wyznaczył dodatkowy dzień wolny za święto 1 listopada 2025 r. na dzień, w którym pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim, a inny pracownik będzie na urlopie. Czy dzień wolny im przepada? Główny inspektor pracy tłumaczy.

Kiedy jeszcze w tym roku długi weekend? Sprawdź te daty, za 2 dni urlopu wypoczynkowego masz aż 9 dni wolnego pod rząd
21 paź 2025

Jeszcze w tym roku można mieć naprawdę długi weekend. Musisz tylko dostać od pracodawcy 2 dni urlopu w tych dniach, a wtedy będziesz miał 9 dni wolnego. Daty te są związane z nowym dniem wolnym od pracy w tym roku oraz okresem świąteczno-noworocznym. Wigilia wypada w tym roku w środę i jest pierwszy raz dniem wolnym od pracy, więc mógłby to być naprawdę długi świąteczny weekend bez potrzeby wybierania większej ilości dni urlopowych.

Związki zawodowe – co warto wiedzieć?
21 paź 2025

Związki zawodowe mają na celu ochronę praw pracowniczych i reprezentowanie interesu pracowników w kontaktach z pracodawcami i rządem. Czym dziś są związki zawodowe w Polsce? Czy mogą do nich należeć tylko zatrudnieni na etacie w tej samej firmie? Dlaczego coraz więcej osób zapisuje się do związków?

Rusza program „Dostępna stomatologia”. Ma na celu poprawę dostępności gabinetów stomatologicznych dla pacjentów ze szczególnymi potrzebami, w tym osób z niepełnosprawnościami
21 paź 2025

Rusza szeroki program systemowy mający na celu poprawę dostępności gabinetów stomatologicznych dla pacjentów ze szczególnymi potrzebami, w tym np. osób z niepełnosprawnościami — projekt „Dostępna stomatologia”, współfinansowany z Funduszy Europejskich, który w praktyczny sposób ma zmienić warunki świadczenia usług dentystycznych. Jednak czy z PFRON jest leczenie stomatologiczne osób z niepełnosprawnościami?

Zmiany w L4 od 2026 r. z perspektywy lekarza [KOMENTARZ]
21 paź 2025

Od 2026 roku zmieniają się zasady korzystania ze zwolnień lekarskich (L4) – nowe przepisy doprecyzowują, co oznacza „praca zarobkowa” i „aktywność niezgodna z celem zwolnienia”, pozwalając np. na sporadyczne czynności jak odebranie telefonu czy wyjście do apteki bez ryzyka utraty zasiłku. Pracownik będzie mógł też pracować u innego pracodawcy, jeśli charakter choroby i pracy na to pozwala. Zmiany mają lepiej odzwierciedlać realia rynku pracy i ograniczyć nadużycia, jednocześnie chroniąc prawa osób naprawdę chorych. Poniżej przedstawiamy ocenę sytuacji z perspektywy lekarza.

Widełki wynagrodzeń dla specjalistów od cyberbezpieczeństwa wzrosły nawet o 5 tys. zł brutto od początku roku
20 paź 2025

Mediany górnych widełek wynagrodzeń oferowanych ekspertom od cyberbezpieczeństwa są obecnie najwyższe od początku 2024 roku i sięgają nawet 30,2 tys. zł netto (+ VAT) na kontrakcie B2B. Rośnie też zapotrzebowanie na specjalistów z tej branży na rynku pracy – oferty z tej kategorii stanowią już 2,5 proc. wszystkich ogłoszeń na portalu No Fluff Jobs. W wymaganiach rzadko pojawiają się kompetencje miękkie, a tylko w co 10. ofercie od kandydatów i kandydatek oczekuje się wyższego wykształcenia. Najczęściej pojawiające się wymagania to znajomość Pythona i rozwiązań chmurowych do zarządzania infrastrukturą IT.

Co za ułatwienie dla przedsiębiorców! Prezydent komunikuje: nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a zmiany już od 2025 r.
21 paź 2025

Na stronie Kancelarii Prezydenta RP ukazał się komunikat w sprawie ustawy z dnia 12 września 2025 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W jakim zakresie zatem zmienią się przepisy? Okazuje się, że będzie spore ułatwienie dla przedsiębiorców, a zmiany wchodzą w życie już od 2025 r.

Od 1 stycznia 2026 r. zmiany w funduszach emerytalnych - co to daje? [ustawa z podpisem Prezydenta RP]
20 paź 2025

Od 1 stycznia 2026 r. zmiany w funduszach emerytalnych, a konkretnie w ustawie z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1113 oraz z 2025 r. poz. 1069 i 1216). Prezydent RP podpisał już ustawę. Zmiany wchodzą w życie już w 2026 r. warto więc wiedzieć co można zyskać i co się zmieni.

Porażka pilotażu skróconego tygodnia pracy? Co się okazało już na starcie
20 paź 2025

Pilotaż skróconego tygodnia pracy prowadzony przez MRPiPS nie będzie miał takiego znaczenia jak się spodziewaliśmy. Okazało się, że zgłosiły się głównie jednostki sektora finansów publicznych - jednostki samorządowe, spółki miejskie, urzędy. Nie taka miała być idea tego programu. Nie dowiemy się jaki wpływ na gospodarkę miałby 4-dniowy tydzień pracy. Liczba firm prywatnych zakwalifikowanych do programu jest zbyt mała.

pokaż więcej
Proszę czekać...