Związki zawodowe mają na celu ochronę praw pracowniczych i reprezentowanie interesu pracowników w kontaktach z pracodawcami i rządem. Czym dziś są związki zawodowe w Polsce? Czy mogą do nich należeć tylko zatrudnieni na etacie w tej samej firmie? Dlaczego coraz więcej osób zapisuje się do związków?
- Związki zawodowe – co warto wiedzieć?
- Czym jest związek zawodowy?
- Międzyzakładowe organizacje związkowe – jak działają?
- Jakie uprawnienia ma zakładowa organizacja związkowa?
- Kto może należeć do związku zawodowego?
Związki zawodowe – co warto wiedzieć?
Według najnowszego badania CBOS, obecnie około 13% pracujących Polaków należy do związków zawodowych. Najczęściej są to osoby zatrudnione w urzędach i instytucjach publicznych, przedsiębiorstwach państwowych, spółkach, w których udziały ma Skarb Państwa. Coraz częściej jednak do związków zapisują się także osoby pracujące nawet w małych, prywatnych firmach.
Czym jest związek zawodowy?
To organizacja, która reprezentuje prawa i interesy osób pracujących – zarówno indywidualnie, jak i zbiorowe. Może pomagać w sprawach związanych z warunkami pracy, wynagrodzeniem czy przestrzeganiem praw pracowniczych.
Związek zawodowy może założyć co najmniej 10 osób, które wykonują pracę zarobkową – nie tylko pracownicy na etacie, ale też np. osoby pracujące na umowę zlecenie. Co ważne, nie muszą one pracować w jednej firmie. Z kolei pracodawca nie może zakazać, czy utrudniać założenia związku zawodowego w firmie. Takie działanie jest nielegalne – zagrożone grzywną albo karą ograniczenia wolności.
Polecamy: Wideoszkolenie: Dokumenty kadrowe na koniec roku – wzory wypełnienia
Międzyzakładowe organizacje związkowe – jak działają?
To szczególny rodzaj związku zawodowego, który zrzesza osoby pracujące w różnych firmach. Taka organizacja powstaje najczęściej poza zakładem pracy, działa w kilku firmach jednocześnie i nie musi informować pracodawcy, kto z pracowników do niej należy. Dzięki temu nawet mała firma, zatrudniająca kilka czy kilkadziesiąt osób, może zostać objęta działaniem związku zawodowego – nawet jeśli powstał on poza nią. Wystarczy, że choćby jeden z pracowników zapisze się do takiego związku. Taka międzyzakładowa organizacja ma przy tym uprawnienia u danego pracodawcy takiej jak zakładowa organizacja związkowa – pracodawca musi z nią z nią współdziałać.
Do związku zawodowego mogą należeć wszyscy wykonujący pracę - nie tylko pracownicy etatowi.
Jakie uprawnienia ma zakładowa organizacja związkowa?
Utworzenie u pracodawcy zakładowej organizacji związkowej zobowiązuje pracodawcę do współdziałania z nią w sprawach indywidulanych i zbiorowych dotyczących praw i interesów osób zatrudnionych. Sprowadza się to w szczególności do obowiązku pracodawcy do m.in. konsultowania ze związkiem wypowiedzenia umowy o pracę, czy wypowiedzenia warunków pracy lub/i płacy, ale też zasięgania opinii organizacji w zakresie rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia np. dyscyplinarnie. Związek zawodowy ma też uprawnienie wyrażania zgody w szczególności na rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy z kobietą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego,
jak też ze społecznym inspektorem pracy, czy działaczem związkowym. Uczestniczy w kształtowaniu prawa wewnątrzzakładowego (np. regulamin wynagradzania/premiowania, regulamin pracy) i sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad BHP. Pracodawca uzgadnia ze związkiem zasady przyznawania i wykorzystania ZFŚS. Jest też zobowiązany do udostępnienia związkowi pomieszczenia do prowadzenia działalności związkowej i zezwolić na korzystanie z urządzeń biurowych (np. drukarki, komputera) w zakresie niezakłócającym pracy.
Kto może należeć do związku zawodowego?
Dlaczego coraz więcej osób zapisuje się do związków? Związki zawodowe są dziś otwarte dla wszystkich, którzy wykonują pracę zarobkową – nie tylko dla pracowników etatowych. Do tego również niepewność gospodarcza i geopolityczna składnia pracowników do szukania ochrony w związkach zawodowych. To sprawia, że coraz więcej osób decyduje się na członkostwo, a także powstają nowe organizacje związkowe.