Grzegorz Trejgel - radca prawny w Kancelarii Prawa Pracy „Wojewódka i Wspólnicy” Sp. k.
Przepisy ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych ustanawiają regułę, które z organizacji związkowych funkcjonujących w zakładzie pracy mają uprawnienia zakładowej (międzyzakładowej organizacji związkowej), tzn. z którymi organizacjami zakładowymi (międzyzakładowymi) pracodawca ma obowiązek współdziałania w indywidualnych jak i zbiorowych interesach pracowników. Zgodnie z art. 251ust. 1 ustawy o związkach zawodowych uprawnienia zakładowej organizacji związkowej przysługują organizacji zrzeszającej co najmniej 10 członków będących:
- pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji albo
- funkcjonariuszami (Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej oraz strażaków Państwowej Straży Pożarnej, a także pracowników Najwyższej Izby Kontroli) pełniącymi służbę w jednostce objętej działaniem tej organizacji.
Natomiast w przypadku organizacji międzyzakładowej zgodnie z art. 34 ustawy o związkach zawodowych przepisy art. 251 tejże ustawy stosuje się do międzyzakładowej organizacji związkowej obejmującej swoim działaniem pracodawcę przy czym taka organizacja międzyzakładowa będzie posiadał uprawniania międzyzakładowej organizacji związkowej jeśli zrzesza jako członków co najmniej 10 osób, o których mowa w pkt 1) i 2) u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji (art. 34 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych).
Ponadto zgodnie z art. 251 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych organizacja, zakładowa lub międzyzakładowa przedstawia co kwartał - według stanu na ostatni dzień kwartału - w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym kwartale, pracodawcy albo dowódcy jednostki, o której mowa w pkt 2), informację o łącznej liczbie członków tej organizacji, z wyszczególnieniem członków o których mowa w pkt 1) i 2).
Należy pamiętać, iż kwartalna informacja ma istotne znaczenie dla konsekwencji prawnych jakie mogą powstać w przypadku zaniechania jej przedstawienia przez organizację związkową (zakładową lub międzyzakładową).
Po pierwsze zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2008 r. (sygn. akt: II PK 280/07) taka informacja nie jest oświadczeniem woli ale oświadczeniem wiedzy zawierającym fakty obiektywnie istniejące niezależne od woli partnerów społecznych i sama przez się nie tworzy praw podmiotowych ani ich nie pozbawia. Umożliwia jedynie pracodawcy uzyskanie wiedzy czy dana organizacja posiada uprawnienie organizacji zakładowej (międzyzakładowej). W konsekwencji do informacji tej nie znajdują zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego o czynnościach prawnych (art. 56 i następne).
Po drugie przestawienie kwartalnej informacji w terminie wynikającym z ustawy o związkach zawodowych wiąże pracodawcę (do dnia przedłożenia następnej informacji w kolejnym terminie) w zakresie wykonywania uprawnień organizacji związkowej (tak też wyroki Sądu Najwyższego z dni 15 listopada 2006 r. – sygn. akt: I PK 135/06; 13 października 2004 r. – sygn. akt: II PK 41/04; 15 grudnia 2008 r. – sygn. I PK 98/08. Oznacza to, iż w przypadku zmniejszenia się liczby członków w trakcie kwartału ta okoliczność nie ma znaczenia dla obowiązku pracodawcy do współdziałania ze związkiem zawodowym w sprawach indywidualnych objętych takim obowiązkiem oraz zbiorowych np. w przypadku uzyskania zgody na wprowadzenie lub zmianę regulaminu pracy.
Refundacja kosztów wyjazdów działaczy związkowych
Wreszcie po trzecie jeżeli organizacja związkowa (zakładowa, międzyzakładowa) nie przedstawi informacji kwartalnej w terminie ustawowym to w świetle ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego pracodawca ma prawo przyjąć założenie, iż od tej daty organizacji związkowej (zakładowej, międzyzakładowej) nie przysługują jej ustawowe uprawnienia. Jednakże powyższe nie wyłącza możliwości wykazania przez organizację związkową, że zrzeszała co najmniej 10 członków (wyrok Sadu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2010 r., sygn. akt: II PK 311/09). Takie rozumienie przepisu art. 251 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych przez Sąd Najwyższy sprowadza się do wniosku, iż ażeby pracodawca miał obowiązek współdziałać z organizacją związkową (zakładową, międzyzakładową) w przypadku uchybienia terminu do złożenia kwartalnej informacji należy złożyć ją niezwłocznie. W przypadku podejmowania działań w stosunku do osób reprezentowanych przez taką organizację należy to uczynić najpóźniej w dacie podjęcia czynności z zakresu prawa pracy, co do których w przypadku terminowego przekazania kwartalnej informacji istniałby obowiązek współdziałania z organizacją związkową. Natomiast działania podjęte przez pracodawcę bez współdziałania ze związkiem zawodowym do momentu uzyskania wymaganych informacji zdaniem Sądu Najwyższego nie mogą być uznane za wadliwe (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2008 r., sygn. akt: I PK 98/08). Taki pogląd jest bardzo restrykcyjny i uszczupla w istocie uprawnienia członków danego związku zawodowego w sytuacji, gdy w rzeczywistości dana organizacja związkowa posiada wymaganą liczbę członków a jedynie nie wywiązuje się z obowiązku przekazania takiej informacji pracodawcy. Jednakże biorąc pod uwagę możliwość uznania takiej interpretacji przez Sądy niższych instancji należy bezwzględnie przestrzegać terminów wskazanych w art. 251 ust. ustawy o związkach zawodowych.
Stan prawny: 6 sierpnia 2014 roku
Podstawa prawna: ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych