Mjanma to państwo położone w Azji Południowo-Wschodniej, graniczy z Chinami, Tajlandią, Indiami, Laosem oraz Bangladeszem. Według doniesień Międzynarodowej Organizacji Pracy dochodzi tam do nagminnego łamania praw człowieka, w tym prac pracowniczych. Mają miejsce: przemoc, praca przymusowa i tortury przedstawicieli związków zawodowych. Międzynarodowe Konwencje nie są przestrzegane a w państwie doszło do poważnego kryzysu.
Mjanma: praca przymusowa, przemoc i tortury związkowców
Według najnowszych doniesień z dnia 4 października 2023 r. komisja śledcza Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) ds. Mjanmy stwierdza daleko idące naruszenia konwencji dotyczących wolności zrzeszania się i pracy przymusowej. Komisja została ustanowiona przez Organ Zarządzający MOP w marcu 2022 r., po przejęciu władzy przez władze wojskowe Mjanmy w lutym 2021 r. i stłumieniu przez wojsko prodemokratycznych protestów.
Działania są podejmowane już od lutego 2021 r. Prawa człowieka, swobody obywatelskie, zbiorowe prawa pracownicze - w tym prawo do działania związków zawodowych, zrzeszania się i reprezentowania interesów pracowniczych są regularnie łamane.
Komisja śledcza MOP wzywa władze wojskowe Mjanmy/Birmy do natychmiastowego zaprzestania wszelkich form przemocy, tortur i innego nieludzkiego traktowania związkowców oraz do położenia kresu wszelkim formom pracy przymusowej lub obowiązkowej.
Konwencja nr 1948 dotycząca wolności związkowej i ochrony praw związkowych
Przepisy międzynarodowego prawa pracy, w szczególności konwencji nr 1948 dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych - gwarantują, że pracownicy i pracodawcy, bez jakiejkolwiek różnicy, mają prawo do zakładania organizacji. Tym samy możliwa jest realizacja zbiorowych praw i wolności pracowników oraz pracodawców.
Związki zawodowe pracowników i organizacje pracodawców mają zagwarantowane prawo do niezależnego, bezstronnego i samorządnego działania, gdyż w szczególności mają prawo do:
- uchwalania swoich konstytucji i regulaminów,
- swobodnego wyboru swoich przedstawicieli,
- organizowania administracji i działalności organów i przedstawicieli,
- formułowania swoich programów,
- tworzenia federacji i konfederacji oraz przystępowania do nich,
- popierania i obrony interesów pracowników lub pracodawców,
- występowania w imieniu i interesie pracowników lub pracodawców,
- organizowania akcji protestacyjnych, m.in. strajków.
Zgodnie z przepisami konwencji: władze publiczne powstrzymują się od wszelkich ingerencji, które mogłyby ograniczyć to prawo lub utrudnić zgodne z prawem korzystanie z niego. Prawo kraju nie może naruszać gwarancji przewidzianych w niniejszej konwencji ani nie może być stosowane w sposób naruszający gwarancje przewidziane w niniejszej konwencji.
Jak widać na przykładzie opisywanym przez MOP, obowiązek ten nie jest urzeczywistniany we wszystkich krajach.
Praca przymusowa a konflikty zbrojne
Komisja MOP stwierdziła, że Mjanma nie wywiązała się ze swoich zobowiązań dot. zakazu pracy przymusowej i wolności pracy. Zdaniem MOP: wojsko nadal stosuje różne rodzaje pracy przymusowej w kontekście konfliktów zbrojnych. Stwierdzono również, że brakuje odpowiedniego egzekwowania zakazu pracy przymusowej lub obowiązkowej.
Już od dawna obowiązuje Konwencja dotycząca pracy przymusowej lub obowiązkowej z 1930 r.
Konwencja wskazuje, że: termin "zmuszony" lub praca obowiązkowa oznacza wszelką pracę lub usługę która jest egzekwowana od każdej osoby pod groźbą jakiejkolwiek kary i której dana osoba nie wykonuje dobrowolnie.
Okazuje się, że w XXI w. wolność do pracy i od pracy nie są wszędzie uznawane, a co gorsza w wielu krajach, m.in. właśnie azjatyckich, zmusza się do pracy dzieci, młodzież, osoby niepełnosprawne, kobiety w ciąży i generalnie osoby znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej. W demokratycznym państwie takie praktyki są nie do pomyślenia, jednak handel ludźmi do pracy przymusowej "kwitnie".
Handel ludźmi generuje roczny dochód w wysokości 32 mld dolarów. Komisja Europejska przedstawiła strategię zwalczania handlu ludźmi, na lata 2021–2025, która skupia się na zapobieganiu przestępstwom, ściganiu ich sprawców oraz ochronie ofiar. W samej UE w latach 2017–2018 zarejestrowano ponad 14 tys. ofiar handlu ludźmi.
Czego nie obejmuje praca przymusowa lub obowiązkowa?
W rozumieniu niniejszej Konwencji określenie "praca przymusowa lub obowiązkowa" nie obejmuje takich zagadnień:
- wszelkie prace lub usługi wymagane z tytułu obowiązkowego wojska; prawa służbowe do pracy o charakterze czysto wojskowym;
- wszelkie prace lub usługi, które stanowią część normalnego obywatelstwa; obowiązki obywateli w pełni samorządnego kraj;
- wszelkie prace lub usługi wymagane od jakiejkolwiek osoby w konsekwencji skazania przez sąd, pod warunkiem że wspomniana praca lub doręczenie odbywa się pod nadzorem i kontrolą organ publiczny oraz że wspomniana osoba nie jest zatrudniona do lub oddane do dyspozycji osób prywatnych, spółek lub Stowarzyszenia;
- wszelkie prace lub usługi wymagane w nagłych przypadkach, to znaczy w przypadku wojny, klęski lub groźby klęski żywiołowe, takie jak pożar, powódź, głód, trzęsienie ziemi, gwałtowne choroby epidemiczne lub epizootyczne, inwazja zwierząt, owadów lub szkodniki roślinne i ogólnie wszelkie okoliczności, które mogłyby zagrażać istnieniu lub dobru całości lub części ludność;
- drobne usługi komunalne, które są wykonywane przez członków Wspólnoty.
Zalecenia komisji MOP do Stałego Przedstawicielstwa Mjanmy
W zaleceniach MOP wzywa się władze wojskowe do natychmiastowego zaprzestania wszelkich form przemocy, tortur i innego nieludzkiego traktowania przywódców i członków związków zawodowych; uwolnienie i wycofanie wszystkich zarzutów karnych przeciwko związkowcom zatrzymanym w związku z korzystaniem przez nich ze swobód obywatelskich i legalną działalnością związkową; oraz do pełnego przywrócenia ochrony podstawowych swobód obywatelskich zawieszonych od czasu zamachu stanu. Zalecenia wzywają również władze wojskowe do zaprzestania wymuszania wszelkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej przez armię i powiązane z nią siły, a także przymusowego poboru do armii.
Sprawozdanie komisji śledczej zostało przesłane do Stałego Przedstawicielstwa Mjanmy w Genewie. Mjanma ma trzy miesiące na ogłoszenie, czy akceptuje zalecenia; a jeśli nie, to czy zamierza skierować sprawę do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.