22 października 2011 r. weszła w życie ustawa z 31 sierpnia 2011 r. nowelizująca przepisy ustawy z 5 kwietnia 2002 r. o europejskich radach zakładowych (zwanej dalej ustawą). Wprowadzenie w życie zmian do tej ustawy było następstwem uwzględnienia w prawie polskim postanowień dyrektywy 2009/38/WE (zwanej dalej dyrektywą).
Zmiany wprowadzone ustawą nowelizującą obejmują m.in.:
- wprowadzenie ogólnych zasad dotyczących metod ponadnarodowego informowania pracowników i konsultowania się z nimi,
- wprowadzenie definicji informowania oraz doprecyzowanie definicji konsultacji,
- wprowadzenie ogólnych zasad dotyczących metod ponadnarodowego informowania pracowników i konsultowania się z nimi,
- ograniczenie kompetencji europejskiej rady zakładowej do kwestii ponadnarodowych oraz wprowadzenie powiązania między krajowym i międzynarodowym poziomem informowania pracowników i konsultowania się z nimi,
- uznanie roli związków zawodowych i organizacji pracodawców na szczeblu europejskim przez wprowadzenie obowiązku informowania ich o składzie specjalnego zespołu negocjacyjnego i rozpoczęciu negocjacji,
- określenie obowiązków w zakresie przekazywania informacji pozwalających na rozpoczęcie negocjacji oraz zasad negocjowania porozumień w celu powołania nowych europejskich rad zakładowych,
- wprowadzenie klauzuli dostosowawczej na wypadek zaistnienia znaczących zmian w strukturze przedsiębiorstwa o zasięgu wspólnotowym lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym wprowadzającej obowiązek rozpoczęcia negocjacji.
Nie sposób omówić wszystkich zmian wprowadzonych tą dużą nowelizacją, dlatego poniżej omówiono jedynie najistotniejsze zmiany związane z funkcjonowaniem europejskich rad zakładowych.
Sprawa ponadnarodowa
Ustawą nowelizującą dookreślono art. 1 ust. 1 ustawy, wskazując, że zakres prawa pracowników do informowania i konsultacji jest ograniczony do spraw ponadnarodowych (co oczywiście nie narusza uprawnień do informacji i konsultacji określonych w odrębnych przepisach). Zmiana ta była konieczna z uwagi na modyfikację treści art. 1 ust. 3 dyrektywy, w którym przesądzono, że kompetencje europejskiej rady zakładowej oraz zakres informowania pracowników i konsultowania się z nimi objęty dyrektywą są ograniczone właśnie do kwestii ponadnarodowych.
Jednocześnie ustawodawca wprowadził do ustawy definicję pojęcia sprawy ponadnarodowej. Należy przez nią rozumieć sprawę dotyczącą całości przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym lub przynajmniej 2 przedsiębiorstw lub zakładów pracy przedsiębiorstw lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym mających swoją siedzibę w 2 państwach członkowskich (art. 1 pkt 2c ustawy nowelizującej).
Pojęcie informowania i konsultacji
Ponadto do ustawy o europejskich radach zakładowych wprowadzono definicję informowania oraz doprecyzowano pojęcie konsultacji. Ilekroć w ustawie jest mowa o informowaniu, należy przez to rozumieć przekazywanie danych przez pracodawcę przedstawicielom pracowników w odpowiednim momencie, w odpowiedni sposób i o odpowiedniej treści, tak aby było możliwe zapoznanie się z podnoszoną sprawą i zbadanie jej oraz przeprowadzenie dogłębnej oceny ewentualnego wpływu w szczególności na prawa i obowiązki pracowników, a także – w razie potrzeby – przygotowanie konsultacji z właściwym organem danego przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym (art. 2 ust. 5a ustawy). Natomiast przez konsultację należy rozumieć nawiązywanie dialogu oraz wymianę poglądów między przedstawicielami pracowników a zarządem centralnym lub innym zarządem odpowiedniego szczebla w odpowiednim momencie, w odpowiedni sposób i o odpowiedniej treści, tak aby umożliwić przedstawicielom pracowników wyrażenie opinii na podstawie dostarczonych informacji na temat proponowanych działań, których dotyczą konsultacje, po to, aby w rozsądnym czasie działania te mogły być uwzględnione przez przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym (art. 2 pkt 6 ustawy).
Nowe pojęcia informowania i konsultacji powinny być uwzględnione we wszelkich porozumieniach, które ustalają sposób informowania pracowników i konsultacji z nimi (art. 6 ust. 1, art. 18 ust. 1 ustawy). Pod tym kątem należałoby zweryfikować również porozumienia zawarte przed wejściem w życie omawianych zmian.
Członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego
Istotne zmiany dotyczą powoływania członków specjalnego zespołu negocjacyjnego. Uchylono dotychczasowy zapis ustawy, zgodnie z którym specjalny zespół negocjacyjny składał się co najmniej z trzech członków, a maksymalnie z tylu, ile jest państw członkowskich. Uchylono także przepisy wskazujące, jak wyznacza się dodatkowych członków zespołu.
Obecnie członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego są wybierani lub wyznaczani proporcjonalnie do liczby pracowników zatrudnionych w każdym państwie członkowskim przez przedsiębiorstwo o zasięgu wspólnotowym lub grupę przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym, przez przyznanie 1 miejsca na grupę pracowników zatrudnionych w tym państwie członkowskim, reprezentującą 10% liczby pracowników zatrudnionych we wszystkich państwach członkowskich, lub na część tej grupy. A zatem jest konieczne zmodyfikowanie dotychczasowego sposobu wyłaniania członków specjalnego zespołu negocjacyjnego.
Porozumienie o ustanowieniu rady
Wiele zmian dotyczących treści porozumienia o ustanowieniu europejskiej rady zakładowej wprowadzono do art. 19 ustawy. Zmiany te mają m.in.:
- równoważyć reprezentację pracowników pod względem działalności zawodowej, kategorii pracowników oraz płci,
- określić metody powiązania informowania i konsultowania między europejską radą zakładową a krajowymi organami reprezentującymi pracowników oraz warunki i tryb renegocjacji porozumienia, w przypadku gdy dochodzi do zmian w strukturze przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym.
Podstawa prawna:
- art. 1, 4 i 5 ustawy z 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o europejskich radach zakładowych (DzU nr 213, poz. 1265),
- art. 2 pkt 5a i 6, art. 6 ust. 1, art. 7, art. 18 ust. 1, art. 19 ustawy z 5 kwietnia 2002 r. o europejskich radach zakładowych (DzU nr 62, poz. 556 ze zm.).