Jeden z naszych pracowników odbył szkolenie, na które został przez nas skierowany. Szkolenie trwało o 3 godziny dłużej niż dobowa norma czasu pracy obowiązująca tego pracownika. Pracownik zwrócił się do nas z żądaniem wypłaty wynagrodzenia i dodatków za godziny nadliczbowe. Czy powinniśmy dokonać tej wypłaty?
Państwa pracownik nie ma prawa do wynagrodzenia i dodatków za godziny nadliczbowe. Czasu szkolenia zawodowego odbywanego po godzinach pracy nie wlicza się do czasu pracy. Nie dotyczy to jednak szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.
Artykuł 100 Kodeksu pracy wymienia niektóre obowiązki pracownika, wśród których znajduje się obowiązek wykonywania poleceń przełożonych, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Obowiązek wykonywania poleceń pracodawcy wynika również z samej istoty stosunku pracy. Pracownik wykonuje bowiem pracę pod kierownictwem pracodawcy (art. 22 Kodeksu pracy). Kierownictwo zakłada natomiast stosunek podporządkowania, w którym pracodawca może wydawać podwładnemu wiążące polecenia. Nie ma zatem wątpliwości, że pracownik na wniosek pracodawcy, musi również wziąć udział w szkoleniu zawodowym. Pojawia się jednak pytanie, czy czas szkolenia zawodowego należy wliczać do czasu pracy pracownika. Czasem pracy jest bowiem czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128 § 1 Kodeksu pracy). Co istotne, czasem pracy jest nie tylko faktyczne wykonywanie pracy ale również pozostawanie do dyspozycji pracodawcy z zamiarem świadczenia pracy.
Z pozostawaniem pracownika do dyspozycji pracodawcy mamy do czynienia, gdy podwładny będzie gotowy do wykonywania pracy, ale nie będzie mógł jej świadczyć z przyczyn niezależnych od siebie (np. przestój, pożar, powódź). O możliwości podjęcia pracy nie będziemy natomiast mówić w przypadku pracownika nietrzeźwego, przemęczonego lub chorego. Pogląd taki wyraził również Sąd Najwyższy w wyroku z 11 kwietnia 2000 r. (sygn. akt I PKN 586/99, OSNP 2001/18/556), w którym stwierdził, że (...) stawienie się pracownika w miejscu wykonywania pracy w stanie nietrzeźwości wyklucza zarówno możliwość świadczenia przez niego pracy, jak też pozostawania w gotowości do jej świadczenia (...).
Odbywanie szkolenia zawodowego w godzinach pracy jest niewątpliwie pozostawaniem w dyspozycji pracodawcy w innym miejscu niż zakład pracy. Pracodawca może zatem odwołać pracownika ze szkolenia odbywającego się w godzinach pracy i przydzielić mu inne zadania do wykonania.
WAŻNE
Pracodawca może odwołać pracownika ze szkolenia odbywającego się w godzinach pracy i przydzielić mu inne obowiązki.
Inaczej przedstawia się sytuacja pracownika odbywającego szkolenie zawodowe poza godzinami pracy. Pracodawca nie może zmusić pracownika do uczestniczenia w szkoleniu w godzinach wykraczających poza ustaloną dla pracownika normę dobową. W tym czasie pracownik nie pozostaje w gotowości do świadczenia pracy ani do dyspozycji pracodawcy, może zatem opuścić szkolenie bez żadnych konsekwencji.
Z tych względów nie można uznać, że odbywanie szkolenia, które wykracza poza godziny czasu pracy, jest wykonywaniem pracy. Nie można zatem przyjąć, że czas poświęcony na takie szkolenie jest czasem pracy w myśl art. 128 Kodeksu pracy.
Wynagrodzenie i dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych należy się tylko za pracę wykonywaną ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także za pracę wykonywaną ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (art. 151 § 1 Kodeksu pracy). Odbywanie szkolenia zawodowego po godzinach pracy nie spełnia więc wymogu pozostawania do dyspozycji pracodawcy, a tym bardziej wykonywania pracy.
Co do zasady, pracownik nie musi odbywać szkoleń zawodowych poza godzinami pracy. Takich szkoleń nie wlicza się do czasu pracy, a co jest z tym związane, nie należy się za nie wynagrodzenie jak za pracę w godzinach nadliczbowych.
Wyjątkiem jest szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Takie szkolenie powinno odbywać się w czasie pracy i na koszt pracodawcy (art. 2373 § 3 Kodeksu pracy). Jeżeli szkolenie z zakresu bhp odbywa się po godzinach pracy, czas ten należy zaliczyć do czasu pracy, a pracownikowi przysługuje za ten czas wynagrodzenie jak za pracę w godzinach nadliczbowych.
Podstawa prawna:
- art. 22, art. 100, art. 128, art. 151 § 1, art. 2373 § 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)