Wypłata odprawy emerytalnej

Do chwili zmiany przepisów Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawieszał z urzędu wypłatę świadczenia emerytalnego pracownikowi - emerytowi niezależnie od tego, ile zarabiał, jeśli pracował na rzecz pracodawcy, nie rozwiązawszy z nim wcześniej umowy o pracę.

Od 8 stycznia 2009 r. pracownicy mogą ubiegać się o emeryturę pomimo dalszej pracy. Jeżeli spełniają warunki do przyznania emerytury, to ZUS ją przyzna, co oznacza, że będą ją otrzymywali równolegle z wynagrodzeniem za pracę.

Pracodawcy w tej sytuacji zastanawiają się, czy odprawa emerytalna przysługuje pracującym emerytom w chwili rozwiązania umowy o pracę.

Pracownik jest uprawniony do odprawy emerytalno-rentowej w chwili ustania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Odprawa ta przysługuje w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia (art. 92¹ k.p.).

Pracodawca wypłaci więc pracownikowi odprawę emerytalną:

• po spełnieniu przez pracownika wymagań uprawniających do uzyskania świadczenia emerytalnego lub rentowego z ubezpieczenia społecznego oraz
• z chwilą powstania związku między ustaniem zatrudnienia i przejściem na emeryturę lub rentę.

Ustawodawca, wprowadzając do Kodeksu pracy odprawę emerytalno-rentową, określił jej minimalną wysokość - 1-miesięczne wynagrodzenie. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby wysokość tego świadczenia była zwiększona w przepisach branżowych, układach zbiorowych pracy czy regulaminach wynagrodzenia.

Niektóre grupy zawodowe, których zasady wynagradzania określane są przez Radę Ministrów czy poszczególnych ministrów, są uprawnione do odprawy emerytalno-rentowej w wyższej wysokości.

Zaliczamy do nich między innymi:

• pracowników urzędów państwowych,
• pracowników samorządowych,
• nauczycieli.

---

Bez prawa do odprawy

Część pracodawców uważa, że pracownikowi, który pracuje i jednocześnie pobiera emeryturę, a następnie zdecyduje się na rozwiązanie umowy, nie należy się odprawa emerytalna. Ich zdaniem osoby, które rozwiążą umowę o pracę już po otrzymaniu emerytury z ZUS, nie spełnią jednego z warunków określonych w Kodeksie pracy, a mianowicie nie rozwiążą umowy o pracę w związku z przejściem na emeryturę. Nie można bowiem uzasadniać rozwiązania umowy przejściem na emeryturę, skoro tę emeryturę już się pobiera. Dlatego też pracownik, który rozwiąże umowę o pracę po 7 latach pracy i pobierania w tym czasie emerytury, nie nabędzie prawa do odprawy emerytalnej, ponieważ nie wystąpi związek między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę.

Z prawem do odprawy

Inni pracodawcy natomiast uznają, że skoro rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło w związku z przejściem na emeryturę i zmienił się status pracownika-emeryta na wyłącznie emeryta, to świadczenie w postaci odprawy emerytalnej się należy.

Przykład

Pracownik nabył prawo do wcześniejszej emerytury w 2006 r., jednak nie rozwiązał umowy i nie przeszedł na emeryturę. Dalej pracuje u dotychczasowego pracodawcy. Po wprowadzeniu zmian przepisów w ustawie o emeryturach i rentach z FUS pracownik złożył wniosek i zaczął od stycznia br. otrzymywać świadczenie emerytalne. W kwietniu z uwagi na sytuację rodzinną był zmuszony rozwiązać stosunek pracy i przejść na świadczenie emerytalne. Pracodawca jednak nie wypłacił mu przewidzianej w regulaminie pracy odprawy w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia, uznając, że rozwiązanie umowy nie miało związku z przejściem na emeryturę. Działanie pracodawcy jest niezgodne z prawem, gdyż pracownik nabył prawo do tego świadczenia.

Pogląd ten znajduje potwierdzenie w wyrokach Sądu Najwyższego, który uznaje, że rozwiązanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę następuje także wtedy, gdy do zakończenia pracy dojdzie nawet kilka lat po pobieraniu emerytury. W jednym z wyroków Sąd stwierdził, że przejście na emeryturę oznacza zmianę statusu pracownika lub pracownika-emeryta na status wyłącznie emeryta. Dlatego też odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi, jeżeli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z tak rozumianym przejściem na emeryturę, choćby pracownik ją wcześniej pobierał, chyba że już wcześniej skorzystał z uprawnienia do odprawy (wyrok z 11 października 2007 r., III PK 40/07,).

Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z 6 maja 2003 r. (I PK 223/02), orzekając, że skorzystanie przez pracownika z uprawnień emerytalnych w czasie trwania zatrudnienia nie powoduje utraty prawa do odprawy emerytalnej w chwili, gdy nastąpi rozwiązanie stosunku pracy. W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy uznał, że do nabycia prawa do odprawy emerytalnej nie jest konieczne przejście na emeryturę równocześnie z rozwiązaniem z tego powodu stosunku pracy.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej uznaje również, że pracownik kontynuujący zatrudnienie po nabyciu prawa do emerytury i pobierający z tego tytułu świadczenie emerytalne oraz wynagrodzenie za pracę nabędzie prawo do odprawy emerytalnej w dniu, w którym rozwiąże stosunek pracy z powodu przejścia na emeryturę, rozumianego jako zamiana statusu pracującego emeryta na status wyłącznie emeryta.

Jednorazowość odprawy

Należy pamiętać, że odprawa emerytalno-rentowa jest świadczeniem jednorazowym, na co zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 8 października 1998 r. (III APa 53/98), w którym stwierdził, że art. 92¹ § 2 k.p. określający, że pracownik, który otrzymał odprawę emerytalną, nie może ponownie nabyć do niej prawa. Oznacza to, że ustawodawca określił prawo do odprawy emerytalnej jako uprawnienie jednorazowe.

Przykład

Pracownik szkoły przeszedł po rozwiązaniu stosunku pracy na emeryturę z końcem grudnia 2002 r. i w związku z tym pracodawca wypłacił mu stosowną odprawę emerytalną. Następnie 1 stycznia 2003 r. podjął pracę w pełnym wymiarze u innego pracodawcy, jednocześnie zawieszając pobieranie świadczenia emerytalnego. Po prawie 6 latach pracy pracownik rozwiązał umowę o pracę w związku, jak napisał w podaniu, z przejściem na emeryturę. Wystąpił o wypłatę odprawy emerytalnej. Z uwagi na to, że w świadectwie pracy wystawionym przez poprzedniego pracodawcę była zawarta informacja o wypłaconej odprawie emerytalnej, ostatni pracodawca odmówił wypłaty tego świadczenia. Działania jego były zgodne z obowiązującym prawem.

Zasada jednorazowości odprawy emerytalno-rentowej oznacza, że w niektórych sytuacjach pracujący emeryci mogą jej nie otrzymać.

Podstawa prawna:

• art. 92¹ Kodeksu pracy,
• wyroki Sądu Najwyższego:

- z 11 października 2007 r. (III PK 40/07, niepubl.),

- z 6 maja 2003 r. (I PK 223/02, M.P.Pr. - wkł. 2004/3/10),

• wyrok Sądu Apelacyjnego z 8 października 1998 r. (III APa 53/98, Apel. - Warszawa 1999/1/5).