PROBLEM
Chcemy udzielać naszym pracownikom nieoprocentowanych pożyczek ze środków obrotowych (wyodrębnionego na ten cel funduszu zakładowego). W tym zakresie zostanie opracowany stosowny dokument, na podstawie którego o pożyczkę będą mogli starać się wszyscy pracownicy na tych samych zasadach. Pożyczki będą udzielane w Polsce i pieniądze na ten cel również będą przekazywane na rachunki pracowników w Polsce. Jesteśmy podatnikiem podatku VAT i nie prowadzimy działalności w zakresie usługowego udzielania pożyczek. Czy umowa pożyczki będzie opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych? Czy w związku z nieoprocentowaniem pożyczki po stronie pracowników powstanie przychód w postaci hipotetycznych odsetek? - pyta Czytelnik z Gdańska.
RADA
Należy przyjąć, że w opisanych w pytaniu okolicznościach udzielona pożyczka, bez względu na jej kwotę, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Ponadto z tytułu nieprocentowania pożyczki po stronie pracowników nie powstanie przychód z nieodpłatnych świadczeń w postaci odsetek, jakie hipotetycznie mogłyby wystąpić, gdyby pożyczka była oprocentowana.
Polecamy: Serwis Prawno-Pracowniczy – prenumerata.
UZASADNIENIE
Czynności cywilnoprawne, w tym umowa pożyczki, podlegają opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, jeżeli ich przedmiotem są:
- rzeczy znajdujące się na terytorium Polski lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Polski,
- rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Polski i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Polski.
Zasadniczo w takim przypadku obowiązek podatkowy ciąży na biorącym pożyczkę. Podstawą opodatkowania jest wówczas udostępniona kwota pożyczki, a stawka podatku wynosi 0,5% tej kwoty.
Warunki zwolnienia pożyczki z podatku
Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej ustawa o PCC) przewiduje jednak sytuacje, kiedy udzielenie pożyczki będzie zwolnione z tego podatku. Warunkiem skorzystania ze zwolnienia jest, aby przynajmniej jedna ze stron tej czynności była:
- opodatkowana podatkiem od towarów i usług,
- zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:
- umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,
- umów sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych (art. 2 pkt 4 ustawy o PCC).
W interpretacji indywidualnej z 5 października 2009 r. (IPPB2/436-249/09-4/AF) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie uznał, że: "(…) o wyłączeniu czynności spod działania przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych nie decyduje przy tym okoliczność, że strony tej umowy są podatnikami podatku od towarów i usług, lecz wyłącznie fakt, że przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej konkretnej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona z tego podatku".
Zawarcie z pracownikiem umowy pożyczki będzie czynnością zwolnioną z VAT (art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT). Udzielona pożyczka będzie również zwolniona z podatku od czynności cywilnoprawnych na podstawie powołanego wcześniej art. 2 pkt 4 ustawy o PCC (interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 5 stycznia 2017 r., 2461-IBPB-2-1.4514.563.2016.2.BJ).
Ponadto w tym zakresie można rozpatrywać zwolnienie pożyczki z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych w kontekście źródła, z którego pożyczka została udzielona przez pracodawcę. Jeżeli pożyczka pochodzi z kas lub funduszów zakładowych, funduszów związków zawodowych, pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, koleżeńskich kas oszczędnościowo-pożyczkowych działających w wojsku oraz z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem (art. 9 pkt 10 lit. e ustawy o PCC). Przykładowo nie istnieją w ustawie o PCC regulacje, które określałyby, co należy ściśle rozumieć przez fundusze zakładowe, z których można udzielić pożyczki. Zatem należy uznać, że w definicję funduszy zakładowych wpisuje się każdy fundusz utworzony u pracodawcy, bez względu na środki, którymi jest zasilany.
Brak odsetek od pożyczki a nieodpłatne świadczenie
Co do zasady umowa pożyczki jest umową nieodpłatną. Jeżeli wartość umowy przekracza 1000 zł, wymaga zachowania formy dokumentowej (art. 720 Kodeksu cywilnego). Zatem pracodawca i pracownik mogą zastrzec brak odpłatności z tytułu korzystania z pożyczki. Wobec tego pracownik nie otrzymuje w tej sytuacji hipotetycznego przysporzenia w postaci odsetek, które z tego tytułu mógłby zapłacić pracodawcy. Nie wystąpi tu przychód z nieodpłatnego świadczenia. Potwierdził to Dyrektor KIS, który w interpretacji indywidualnej z 17 czerwca 2019 r. (0113-KDIPT2-3.4011.256.2019.1.MS) wskazał, że: "(…) jeśli pracodawca nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek, a pożyczki są udzielane pracownikom według jednolitych zasad, to po stronie pracowników nie powstaje przychód z nieodpłatnych świadczeń, o którym mowa w art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f., w związku z otrzymaniem pożyczki nieoprocentowanej. (…) Spółka nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek. A pożyczki są udzielane pracownikom według jednolitych zasad określonych w regulaminie. Należy zatem stwierdzić, że po stronie pracowników Spółki nie powstaje przychód z nieodpłatnych świadczeń w związku z otrzymaniem pożyczki nieoprocentowanej, a w konsekwencji Spółka nie ma obowiązku pobierania zaliczek na podatek dochodowy od takiego przychodu".
Brak odsetek w umowie pożyczki zawartej z pracodawcą nieprowadzącym działalności w zakresie profesjonalnego udzielania pożyczek, co do zasady, nie powoduje przysporzenia po stronie pracownika.
Podstawa prawna:
-
art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b, ust. 4, art. 2 pkt 4, art. 4 pkt 7, art. 6 ust. 1 pkt 7, ust. 2, art. 7 ust. 1 pkt 4, art. 9 pkt 10 lit. e ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 815),
-
art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 106; ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1106),
-
art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387; ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1291),
-
art. 720 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875).