Kwota: 4 763 zł - czy to jest godziwe wynagrodzenie tak jak chce Rada Europy? Co to znaczy prawo do godziwego wynagrodzenia? W jaki sposób realizowane jest prawo pracownika do godziwego wynagrodzenia? Czy ZUS może kwestionować za wysokie wynagrodzenia i tym samym składki. Co z interesem społecznym, zasadami współżycia społecznego a godziwością wynagrodzenia?
- Przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2023 r.
- Godziwe wynagrodzenie powiązane z wynagrodzeniem przeciętnym
- Komitet Niezależnych Ekspertów Rady Europy o godziwym wynagrodzeniu za pracę
- Czym jest wynagrodzenie godziwe?
- Godziwe wynagrodzenie w rozumieniu ubezpieczeń społecznych a interes publiczny
- ZUS kwestionuje wysokie wynagrodzenia - co z godziwością pytają ubezpieczeni
Przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2023 r.
Zgodnie z komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2023 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2023 r., na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 i 1429) ogłoszono, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2023 r. wyniosło 7005,76 zł.
Godziwe wynagrodzenie powiązane z wynagrodzeniem przeciętnym
Międzynarodowa Organizacja Pracy uważa, że system płac minimalnych powinien generalnie opierać się na teorii płacy godziwej. Jednak czy wynagrodzenie minimalne to wynagrodzenie godziwe? Pewnie w większości przypadków nie, jednak generalnie zależy to od rodzaju wykonywanej pracy, doświadczenia, stażu, kwalifikacji, kosztów utrzymania, ponoszonych wydatków i innych okoliczności różnych w danym stanie faktycznym.
Międzynarodowa Organizacja Pracy twierdzi, że płaca minimalna powinna się kształtować się na poziomie 50% średniego wynagrodzenia. Jeżeli przyjąć by taką koncepcję to należy wskazać, że:
- 50% z aktualnie obowiązującego wynagrodzenia przeciętnego (7005,76 zł) wynosi 3 503 zł
- podczas gdy od 1 lipca 2023 r. w Polsce minimalna stawka godzinowa wynosi 3 600 zł.
Na podstawie tego można by więc powiedzieć, że obowiązujące w Polsce wynagrodzenie minimalne jest wynagrodzeniem godziwym, a wręcz nawet wyższym o około 97 zł. niż oczekiwałaby tego Międzynarodowa Organizacja Pracy. Wydaje się jednak, że wielu Polaków zarabiających te 3600 zł brutto, tj. 2700 netto - nie zgodzi się z tym, że jest to stawka godziwa.
Komitet Niezależnych Ekspertów Rady Europy o godziwym wynagrodzeniu za pracę
Komitet Niezależnych Ekspertów Rady Europy powołany przez Radę Europy uważa, że punktem odniesienia do określenia płacy minimalnej ma być płaca przeciętna i, że uposażenie godziwe powinno kształtować się na poziomie 68% kwoty tzw. mediany płacowej w danym kraju. Również zgodnie z Europejską Kartą Społeczną, wynagrodzenie godziwe powinno stanowić około 68% przeciętnego wynagrodzenia w kraju.
Jeżeli przyjąć by taką koncepcję to należy wskazać, że:
- 68% z aktualnie obowiązującego wynagrodzenia przeciętnego (7005,76 zł) wynosi 4 763 zł
- podczas gdy od 1 lipca 2023 r. w Polsce minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 3 600 zł.
Przy takiej koncepcji wynagrodzenie godziwe byłoby wyższe niż wynagrodzenie minimalne.
Czym jest wynagrodzenie godziwe?
Można generalnie stwierdzić, że wynagrodzenie godziwe, to wynagrodzenie: należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Takie cechy nie wiele jednak podpowiadają przy ustalaniu konkretnych stawek wynagrodzenia.
Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji. Takie rozumienie godziwości wynagrodzenia odpowiada kryteriom ustalania wysokości wynagrodzenia z art. 78 § 1 KP, który nakazuje ustalenie wynagrodzenia za pracę tak, aby odpowiadało ono w szczególności:
- rodzajowi wykonywanej pracy
- kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu
- uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy.
Do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (tak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 23 stycznia 2014 r., sygn. I UK 302/13).
Godziwe wynagrodzenie w rozumieniu ubezpieczeń społecznych a interes publiczny
Pojęcie godziwości wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych winno być zatem interpretowane przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych, gdyż podstawę wymiaru składki ubezpieczonego, będącego pracownikiem, stanowi wynagrodzenie godziwe.
Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza: rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji.
ZUS kwestionuje wysokie wynagrodzenia - co z godziwością pytają ubezpieczeni
W jednej ze spraw toczących się przed sądem, ZUS zakwestionował wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne z tytułu zatrudnienia. Strony umowy zawarły aneks do umowy o pracę, na mocy którego podwyższono płacę zasadniczą z kwoty 4200 zł do 11 200 zł brutto miesięcznie. Zdaniem ZUS wyłącznym celem zwiększenia wynagrodzenia była chęć uzyskania przez Ubezpieczonego świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w zwiększonej wysokości, wyższej niż w czasie jego zatrudnienia. ZUS wnosił, aby podstawa wymiaru składek została obniżona.
W sprawie sąd uznał, że podwyższone wynagrodzenie było adekwatne do jakości, ilości pracy, rodzaju zadań, dodatkowych obowiązków, wymiar czasu pracy i kwalifikacje. Stanowiło to wyraz godziwości wynagrodzenia na zajmowanym stanowisku. Zdaniem sądu ZUS nie miał więc racji.
Z uwagi na ww. okoliczności SO nie podziela stanowiska ZUS, którego argumentacja sprowadzała się do przedstawienia poszczególnych faktów dotyczących zatrudnienia Ubezpieczonego bez pogłębionej analizy, uwzględniającej w szczególności jego doświadczenie zawodowe, kwalifikacje, zakres obowiązków oraz zakres ich zmian w stosunku do okresu sprzed podpisania spornego aneksu. W ocenie SO praca, jaką realizował Ubezpieczony, była istotna z punktu widzenia interesów, a nawet bytu Płatnika składek, który przy tym posiadał wystarczające środki na wypłatę ustalonej kwoty wynagrodzenia. Podkreślić należy, że to na ZUS spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem Sądu Okręgowego Łodzi w wyroku z 30 marca 2023 r., VIII U 1350/22 ZUS w żaden sposób nie udowodnił, że zakwestionowany przez niego aneks do umowy o pracę był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.