Krzysztof Sosnowski, prawnik w Kancelarii Prawa Pracy „Wojewódka i Wspólnicy” Sp. k.
Błędy i nadużycia pracodawcy
Mimo iż pracodawca, zgodnie z ustawą z art. 8 ustawy z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, przy rozporządzaniu środkami funduszu jest ściśle związany postanowieniami Regulaminu ZFŚS, to jako administrator funduszu w praktyce może swobodnie dysponować jego środkami. W związku z takim uprawnieniem dochodzi często do błędów bądź też nadużyć pracodawcy, który wydatkuje środki funduszu w wyniku błędnej interpretacji Regulaminu ZFŚS bądź dokonuje wręcz swoistej malwersacji poprzez finansowanie swojej bieżącej działalności ze środków funduszu.
Ochrona socjalnych interesów pracowników - związki zawodowe
W celu ochrony socjalnych interesów pracowników przed błędami bądź nadużyciami pracodawcy ustawodawca wyposażył związki zawodowe między innymi w uprawnienia kontrolne. Pracodawca powinien konsultować każdy wydatek z funduszu z przedstawicielami związków zawodowych. Takie uprawnienie nie daje pełnej ochrony przed działaniami pracodawcy, gdyż niezależnie od woli związków to do pracodawcy należy decyzja o wydatkowaniu środków ZFŚS. Taka kontrola przeciwdziała wyłącznie ewentualnym błędom pracodawcy. Nie ma natomiast możliwości powstrzymać go w razie kierowania się złą wolą.
Nowość: Umowy zlecenia 2015
W razie wydatkowania środków ZFŚS w sposób niezgodny z prawem bądź w razie próby uniknięcia obowiązku przekazania odpisu podstawowego związkom zawodowym przysługuje prawo do wystąpienia przeciwko pracodawcy z roszczeniem o zwrot Funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy lub o przekazanie należnych środków na Fundusz. Taki środek pozwala odzyskać ZFŚS jego fundusze nawet w sytuacji, gdy wolą pracodawcy jest spożytkowanie jego środków w sposób całkowicie dowolny.
Brak związków zawodowych i Państwowa Inspekcja Pracy
W znacznie gorszej sytuacji są pracownicy w zakładach pracy, w których nie działają związki zawodowe. Ustawodawca nie przewidział żadnego alternatywnego roszczenia dla innych organizacji pracowniczych w celu możliwości ochrony interesów socjalnych pracowników. W takim wypadku jedynym środkiem zaradczym jest odpowiedzialność wykroczeniowa przewidziana w art. 12a Ustawy, zgodnie z którą Państwowa Inspekcja Pracy uprawniona jest do ścigania naruszeń ustawy pod karą grzywny. Mimo to PIP nie jest uprawnione, ani żaden inny organ państwowy, do zobligowania pracodawcy do zwrotu niewłaściwie wydatkowanych funduszy bądź też do przekazania odpisu podstawowego na fundusz.
Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych - obowiązki pracodawcy na przełomie roku
Zgodnie z brzmieniem art. 8 ust. 3 Ustawy wydaje się, że możliwe jest wytoczenie przeciwko pracodawcy roszczenia zgodnie ze wskazanym przepisem nie tylko przez zakładową organizację związkową, ale także w przypadku, gdy taka nie działa, także przez związki zawodowe, do których pracownicy zwrócą się o reprezentowanie ich praw i interesów zbiorowych podobnie jak w przypadku art. 3 ust. 4 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Ponadto należy zauważyć, iż Ustawodawca w ustawie wyraźnie rozróżnia pojęcia „Związki zawodowe” i „zakładowe organizacje związkowe”. W związku z czym wolą Ustawodawcy było umożliwienie dochodzenia przez pracowników swoich praw także za pośrednictwem związków zawodowych, które nie muszą działać u danego pracodawcy.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1994 Nr 43, poz. 163 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. z 1991 Nr 55, poz. 236)