Uprawnienie do ubiegania się o świadczenia socjalne przysługuje pracownikowi u każdego z pracodawców, którzy go zatrudniają. Pracownik nie musi wybierać zakładu, z którego funduszu miałby korzystać. To, czy zatrudniony dostanie świadczenie, jest uzależnione od jego sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej, a nie od tego, w ilu miejscach pracuje.
UZASADNIENIE
Osoby uprawnione do korzystania ze środków funduszu możemy podzielić na trzy kategorie (art. 2 pkt 5 ustawy o zfśs):
1. Pracownicy i ich rodziny
Pracownikiem jest osoba zatrudniona w zakładzie pracy na podstawie umowy o pracę (bez względu na wymiar czasu pracy i rodzaj umowy o pracę), powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę (art. 2 Kodeksu pracy). Do grona pracowników należy także zaliczyć osoby przebywające na urlopach wychowawczych i macierzyńskich, młodocianych zatrudnionych w celu nauki zawodu, pracowników sezonowych, a nawet pracowników tymczasowych, jeśli pracodawca w regulaminie gospodarowania środkami zfśs przyznał im prawo korzystania ze świadczeń.
WAŻNE!
Pracownik zachowuje prawo do ubiegania się o świadczenia socjalne na zasadach dotyczących pozostałych pracowników zakładu, także w okresie wypowiedzenia.
Za członków rodziny pracownika uznaje się przede wszystkim: współmałżonka, dzieci własne, dzieci współmałżonka, dzieci przysposobione oraz wnuki i dzieci obce przyjęte na wychowanie, również w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształcą się w szkole – do ukończenia 26 lat, natomiast w przypadku dzieci niepełnosprawnych w znacznym stopniu – bez ograniczenia wieku, rodziców oraz dziadków prowadzących wraz z uprawnionym wspólne gospodarstwo domowe.
Należy pamiętać, że pracodawca w regulaminie funduszu może przewidzieć także inne osoby, które zaliczy do członków rodziny pracownika (np. konkubentów).
2. Emeryci i renciści – byli pracownicy zakładu oraz ich rodziny
Z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych utworzonego przez zakład pracy mogą korzystać emeryci i renciści (byli pracownicy), którzy pracowali w tym zakładzie bezpośrednio przed przejściem na emeryturę lub rentę. Z tej grupy należy wyłączyć emerytów i rencistów świadczących pracę na podstawie umowy o pracę (już po przejściu na świadczenie z ZUS), gdyż takie osoby korzystają z funduszu na zasadach dotyczących pracowników danego zakładu pracy.
Warto w tym miejscu przywołać stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z 15 listopada 1991 r. (I PZP 56/91, OSNC 1992/4/63). W myśl jej postanowień osoba, która przeszła na emeryturę i podjęła zatrudnienie w innym zakładzie pracy (zawieszając wypłatę emerytury), a następnie po rozwiązaniu tego stosunku pracy ponownie pobiera emeryturę, jest w rozumieniu ustawy o zfśs byłym pracownikiem ostatniego zakładu pracy i w tym zakładzie jest uprawniona do korzystania ze świadczeń socjalnych. Z tej uchwały wynika, że status pracownika należy niejako przedkładać nad status emeryta, co oznacza, że przez podjęcie zatrudnienia emeryt staje się pracownikiem (uzyskuje status pracownika) i wyłącznie na tej podstawie przysługują mu świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Wyłączona jest możliwość dokonania wyboru przez pracownika – emeryta między opieką socjalną z zakładu pracy, z którego przeszedł na emeryturę (i w którym już nie pracuje), a opieką socjalną z zakładu pracy, w którym obecnie jest zatrudniony.
WAŻNE!
Jeśli pracownik po przejściu na emeryturę (lub rentę) podjął zatrudnienie, to świadczenia socjalne należą mu się z tytułu pozostawania w stosunku pracy.
W momencie rozpoczęcia pracy równocześnie w kolejnej firmie emeryt nabędzie prawo jako pracownik do ubiegania się o wsparcie socjalne jednocześnie w dwóch zatrudniających go zakładach pracy.
PRZYKŁAD
Henryk D. pracował przez 10 lat w firmie X, po czym przeszedł na emeryturę. Przez rok, jako emeryt – były pracownik, korzystał z opieki socjalnej w firmie X. Następnie podjął zatrudnienie w zakładzie Y. Posiadając status pracownika nabył prawo do korzystania z funduszu socjalnego tylko w firmie Y. W momencie ewentualnego zawarcia umowy o pracę równocześnie z przedsiębiorstwem Z, Henryk D. będzie mógł zabiegać o wsparcie socjalne zarówno w zakładzie Y, jak i Z.
3. Inne osoby, które mają prawo do korzystania z zfśs
W regulaminie gospodarowania środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych pracodawca ma możliwość swobodnego kształtowania kręgu osób, którym chciałby udzielać pomocy socjalnej ze środków funduszu. Dzięki temu opieką socjalną można obejmować nie tylko obecnych lub byłych pracowników, ale również np.: dzieci z domu dziecka, dzieci zmarłych pracowników, osoby zatrudnione w placówkach ochrony zdrowia obsługującej zakład pracy, nauczycieli szkół przyzakładowych. Przy czym to, jakie grono osób będzie uprawnione do danych świadczeń, powinno zostać precyzyjne określone w regulaminie funduszu.
Przyznawanie ww. grupom osób świadczeń socjalnych powinno być uzależnione od ich sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej (co wyklucza przyznawanie wszystkim uprawnionym świadczeń w jednej wysokości). Jeśli np. ktoś pracuje w dwóch zakładach pracy, to przywilej ubiegania się o pomoc socjalną przysługuje mu u każdego z pracodawców, na rzecz których wykonuje pracę.
Podstawa prawna:
● art. 2 Kodeksu pracy,
● art. 2 pkt 5, art. 8 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.).