W ostatnim czasie Wojewódzki Sąd Administracyjny zajął się istotnym zagadnieniem - mianowicie tematem śmierci osoby z niepełnosprawnością i możliwością uzyskania świadczenia, kiedy postępowanie jeszcze się toczyło. Poniżej przedstawiamy opis sprawy, bo warto mieć świadomość tych regulacji i tego, jako podchodzą do tego zagadnienia sądy administracyjne.
- W sprawie chodziło o przyznanie świadczenia wspierającego
- Przez ile świadczenie wspierające po śmierci osoby uprawnionej do świadczenia?
- Postanowienie WSA w Gliwicach z dnia 12 grudnia 2025 r., sygn. II SAB/Gl 191/25
- Świadczenie wspierające a śmierć osoby niepełnosprawnej
W sprawie chodziło o przyznanie świadczenia wspierającego
Na wstępie warto przypomnieć czym jest świadczenie wspierające, bo właśnie w niniejszej sprawie chodziło o to świadczenie. Podstawą prawną dla świadczenia wspierającego jest ustawa o świadczeniu wspierającym z dnia 7 lipca 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 1429, dalej jako: ustawa). Świadczenie wspierające, w odróżnieniu od świadczeń opiekuńczych przeznaczonych dla opiekuna osoby wymagającej opieki jest świadczeniem kierowanym bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnościami. Uprawnionymi do świadczenia są osoby legitymujące się odpowiednim orzeczeniem potwierdzającym niepełnosprawność oraz decyzją ustalającą odpowiedni poziom potrzeby wsparcia.
Celem świadczenia wspierającego jest udzielenie osobom niepełnosprawnym mającym potrzebę wsparcia pomocy służącej częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych tych osób.
Jak podkreślano w uzasadnieniu do ustawy, wdrażając ją: "Wsparcie osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin stanowi jeden z priorytetów działań Rządu, który dokonał znaczącej zmiany dotychczasowej polityki w tym zakresie. Budowa i zapewnienie funkcjonowania odpowiedniego systemu wsparcia jest zadaniem trudnym, wymagającym odpowiednich nakładów i struktur. Niemniej konieczność jego zapewnienia nie ulega wątpliwości. System wsparcia powinien mieć na celu pomoc osobom, które jej najbardziej wymagają, ze względu na ich indywidualną sytuację.
System wsparcia osób niepełnosprawnych i ich rodzin oparty jest na rozwiązaniach szczególnych i preferencyjnych. Takie założenie ma na celu zapewnienie możliwości rekompensaty pojawiających się dodatkowych ograniczeń, które wynikają z przyczyn niepełnosprawności lub niepełnosprawność może je pogłębiać. Realizacja wsparcia osób niepełnosprawnych i ich rodzin powinna przede wszystkim pozwolić przezwyciężyć, a nie kompensować sam fakt niepełnosprawności.
W polskim systemie prawnym istnieje podział na wsparcie kierowane wprost do indywidualnych osób niepełnosprawnych oraz do ich rodzin. Osoby niepełnosprawne mogą korzystać m.in. z instrumentów określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100, z późn. zm.). Odrębny system wynika z przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2023 r. 390), zwanej dalej „ustawą o świadczeniach rodzinnych”. Rozwiązania określone w tej ustawie skierowane są m.in. do rodzin i opiekunów osób z niepełnosprawnościami. Podstawowym instrumentem wspierającym rodziny i opiekunów osób z niepełnosprawnościami są świadczenia opiekuńcze, tj. świadczenie pielęgnacyjne oraz specjalny zasiłek opiekuńczy – adresowane do osób sprawujących opiekę nad niepełnosprawnym członkiem rodziny (nie można pobierać obu świadczeń łącznie).".
Przez ile świadczenie wspierające po śmierci osoby uprawnionej do świadczenia?
Przepis art. 4 ust. 3 ustawy przewidział, że w razie śmierci osoby, o której mowa w art. 3 ust. 2, świadczenie wspierające pobierane przez tę osobę przysługuje osobie wspólnie z nią zamieszkującej i gospodarującej za pełny miesiąc, w którym nastąpił zgon, o ile świadczenie to nie zostało za ten miesiąc wypłacone już osobie, o której mowa w art. 3 ust. 2.
Przepis ten reguluje uprawnienie do wypłaty niezrealizowanego świadczenia, statuując przesłanki podmiotowe. Jednakże powołany przepis, ogranicza też zakres czasowy wypłaty świadczenia wspierającego jako niezrealizowanego. Zgodnie z jednoznacznym brzmieniem powołanego przepisu wypłaty świadczenia wspierającego jako niezrealizowanego można domagać się tylko za miesiąc, w którym nastąpił zgon osoby, której przysługuje świadczenie wspierające. Zatem żądanie wypłaty świadczenia wspierającego należnego zmarłemu uprawnionemu za inny - dłuższy okres nie jest możliwe wobec jednoznacznej regulacji prawnej zwartej w art. 4 ust. 3 ustawy o świadczeniu wspierającym.”
Postanowienie WSA w Gliwicach z dnia 12 grudnia 2025 r., sygn. II SAB/Gl 191/25
Jedną z bardziej aktualnych spraw w zakresie świadczenia wspierającego jest sprawa rozstrzygana przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach. Po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2025 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi T. G. na przewlekłe prowadzenie postępowania przez Wojewódzki Zespół do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w przedmiocie wydania decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia,WSA postanowił umorzyć postępowanie. Po zmarłej osobie bliskiej, z niepełnosprawnością nie wypłacono więc świadczenia wspierającego.
Świadczenie wspierające a śmierć osoby niepełnosprawnej
Decyzja ustalająca potrzeby wsparcia jest rozstrzygnięciem ściśle związanym z osobą niepełnosprawną i dotyczącym wyłącznie jej interesu prawnego. Dlatego też wobec śmierci ww. osoby (strony postępowania) postępowanie to podlega umorzeniu – wskazał WSA w Gliwicach w postanowieniu z 12 grudnia 2025 r.
Jak wskazuje Legalis.pl: "Pismem z 3.10.2025 r. T.G. (dalej: Strona Skarżąca) wniosła skargę na przewlekłe prowadzenie postępowania przez Wojewódzki Zespół do spraw Orzekania o Niepełnosprawności (dalej: Organ) w przedmiocie wydania decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. W odpowiedzi na przedmiotową skargę Organ oświadczył, że Strona Skarżąca zmarła 20.10.2025 r., a 3.12.2025 r. do WSA w Gliwicach wpłynął odpis skrócony aktu zgonu Strony Skarżącej, potwierdzający powyższą okoliczność. (...)
WSA w Gliwicach wypowiedział się w pierwszej kolejności na temat charakteru decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia i wskazał, że przedmiotowe rozstrzygnięcie jest ściśle związane z osobą niepełnosprawną i dotyczy wyłącznie jej interesu prawnego. Dlatego też, w przypadku śmierci strony takiego postępowania, tj. osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia wspierającego, postępowanie to podlega umorzeniu, nie zaś zawieszeniu.
Z umorzeniem postępowania mamy do czynienia w przypadku bezprzedmiotowości tego postępowania. Jak wskazuje się w orzecznictwie, postępowanie sądowoadministracyjne staje się bezprzedmiotowe, jeżeli w jego toku wystąpią zdarzenia powodujące, iż przestaje istnieć sprawa sądowoadministracyjna (wyrok NSA z 27.5.2008 r., II FSK 487/07). Następuje to m.in. w sytuacji śmierci strony postępowania, co też miało miejsce w rozpatrywanej sprawie.".
W konsekwencji, osobie bliskiej, po śmierci osoby z niepełnosprawnością, która była stroną w postępowaniu, w zakresie świadczenia wspierającego, świadczenie nie przysługuje - ponieważ sprawa była w toku, a skoro doszło do śmierci strony postępowania to postepowanie stało się bezprzedmiotowe. Nie można przyznać więc świadczenia wspierającego nawet na miesiąc, po osobie zmarłej, ponieważ byłoby to niezgodne z celem ustawy.
Postanowienie WSA w Gliwicach z 12 grudnia 2025 r., II SAB/Gl 191/25