Od początku 2024 r. specjalny zasiłek opiekuńczy nie jest już przyznawany nowo wnioskującym. Nie oznacza to jednak, że świadczenie nie jest już wypłacane nikomu. Jest i to nawet do 2025 r. specjalny zasiłek opiekuńczy będzie wypłacany pewnej grupie. Dlaczego? Ponieważ osoby te złożyły odpowiednio wcześnie wniosek i ich prawa które nabyły, czyli tzw. prawa nabyte w zakresie specjalnego zasiłku opiekuńczego podlegają ochronie prawnej.
- Specjalny zasiłek opiekuńczy
- Kiedy przysługuje specjalny zasiłek opiekuńczy?
- Kto może ubiegać się o specjalny zasiłek opiekuńczy? Jakie warunki trzeba spełnić aby otrzymać zasiłek opiekuńczy?
- O tym trzeba pamiętać: specjalny zasiłek opiekuńczy na dziecko
- Specjalny zasiłek opiekuńczy na okres od 2024 do 2025: świadczenia związane z niepełnosprawnością
- Jak złożyć wniosek o zasiłek opiekuńczy?
- Decyzja o specjalnym zasiłku opiekuńczym
Specjalny zasiłek opiekuńczy
Z dniem 1 stycznia 2024 r. został uchylony art. 16a ustawy o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r. (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 323). Ustawa w tym przepisie regulowała zasady otrzymywania specjalnego zasiłku opiekuńczego. Od początku roku, świadczenie to nie jest przyznawane nowo wnioskującym. Nie oznacza to jednak, że specjalny zasiłek opiekuńczy nie jest już wypłacany nikomu. Jest i to nawet do 2025 r. specjalny zasiłek opiekuńczy będzie wypłacany pewnej grupie. Dlaczego? Ponieważ osoby te złożyły odpowiednio wcześnie wniosek i ich prawa które nabyły, czyli tzw. prawa nabyte w zakresie specjalnego zasiłku opiekuńczego podlegają ochronie prawnej. Zatem jedynie na podstawie przepisów przejściowych zasiłek jest przyznawany po 31 grudnia 2023 r. w pewnych przypadkach, w ramach tych praw nabytych.
Osoby, które nabyły bądź nabędą świadczenia pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, zasiłek dla opiekuna do 31 grudnia 2023 r. mogą w dalszym ciągu pobierać przyznane im świadczenie zgodnie z dotychczasowymi przepisami., nawet do 2025 r.
Kiedy przysługuje specjalny zasiłek opiekuńczy?
Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli dana osoba;
- nie podejmuje lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania stałej opieki nad osobą niepełnosprawną, która ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności;
- wobec której jest się zobowiązanym do alimentacji;
- spełnia się kryterium dochodowe, które w okresie świadczeniowym trwającym od 01.11.2024 r. do 31.10.2025 r. nie może przekroczyć 764 zł na osobę.
Kto może ubiegać się o specjalny zasiłek opiekuńczy? Jakie warunki trzeba spełnić aby otrzymać zasiłek opiekuńczy?
Prawo do pobierania świadczeń rodzinnych na zasadach dotychczasowych zostało uregulowane w art. 63 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1429, 2760, dalej jako: ustawa):
w sprawach o świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy, do których prawo powstało do dnia 31 grudnia 2023 r., stosuje się przepisy dotychczasowe (art. 63 ust. 1 ustawy),
osoby, którym przyznane zostało co najmniej do dnia 31 grudnia 2023 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego zachowują, na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., prawo do tych świadczeń nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane (art. 63 ust. 2 ustawy),
ww. osoby zachowują prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego na obowiązujących zasadach do dnia 31 grudnia 2023 r., również w przypadku, gdy osobie nad którą sprawują opiekę zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności - warunkiem zachowania prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego w tym przypadku będzie złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia, a następnie złożenie wniosku o ustalenie prawa do świadczenia w terminie 3 miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności (art. 63 ust. 3 ustawy),
prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach dotychczasowych przysługiwać będzie ww. osobom wymienionym w art. 63 ust. 1-2 ustawy również po upływie okresu zasiłkowego, na który prawo zostało przyznane (czyli także na kolejne okresy zasiłkowe) pod warunkiem, że wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na nowy okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy (art. 63 ust. 4 ustawy).
Ważne - świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy przyznane na zasadach dotychczasowych oraz zasiłek dla opiekuna nie przysługują jeżeli osoba wymagająca opieki będzie miała przyznane prawo do świadczenia wspierającego (art. 63 ust. 6 ustawy). Już samo złożenie wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego w ZUS spowoduje zawieszenie postępowania o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, zasiłku dla opiekuna lub wstrzymanie wypłaty tych świadczeń przez MOPS do czasu rozstrzygnięcia sprawy z wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego. Ponowne ustalenie prawa do ww. świadczeń w wyniku podjęcia zawieszonego postępowania następuje po dokonaniu przez ZUS rozstrzygnięcia sprawy z wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego (art. 63 ust. 7-8 ustawy).
W przypadku odmowy przyznania świadczenia wspierającego lub pozostawienia wniosku o to świadczenie bez rozpatrzenia, świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy, zasiłek dla opiekuna wypłaca się od miesiąca, w którym wstrzymano ich wypłatę do końca okresu na jaki je przyznano, jeżeli osoba nadal spełnia warunki do ich przyznania, określone w brzmieniu dotychczasowym (art. 63 ust. 9-10 ustawy).
O tym trzeba pamiętać: specjalny zasiłek opiekuńczy na dziecko
Osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne, która sprawuje opiekę nad dzieckiem w wieku do ukończenia 18. roku życia, która będzie chciała po 31 grudnia 2023 r. otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach (czyli z możliwością podejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej bez ograniczeń) musi po tej dacie zrezygnować z pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie dotychczasowych przepisów i złożyć wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowych przepisów,
W przypadku gdy opiekun otrzymujący świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach będzie sprawował opiekę nad więcej niż jedną osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności lub znacznym stopniu niepełnosprawności, to wysokość świadczenia pielęgnacyjnego jest podwyższana o 100% na drugą i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka – warunkiem jest złożenie wniosku przez opiekuna o podwyższenie świadczenia pielęgnacyjnego,
Świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna przyznane/wypłacone opiekunowi za okres, za który osoba wymagająca opieki otrzymała świadczenie wspierające będzie świadczeniem nienależnie pobranym podlegającym zwrotowi wraz z odsetkami.
Od dnia 1 stycznia 2024 r. w przypadku śmierci osoby wymagającej opieki, osoba sprawująca opiekę zachowuje prawo odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, zasiłku dla opiekuna do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił zgon osoby wymagającej opieki (art. 43 pkt 4 lit. d i art. 63 ust. 12 ustawy).
Osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna jest zobowiązana niezwłocznie powiadomić organ wypłacający ww. świadczenia o każdej zmianie, mającej wpływ na prawo do pobieranego świadczenia, w tym o czasowym lub trwałym zaprzestaniu sprawowania opieki, śmierci osoby wymagającej opieki, złożeniu wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego. Niepoinformowanie organu może skutkować powstaniem nienależnie pobranych świadczeń, a w konsekwencji koniecznością ich zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.
Specjalny zasiłek opiekuńczy na okres od 2024 do 2025: świadczenia związane z niepełnosprawnością
Jeżeli ktoś opiekuje się osobą niepełnosprawną, w stosunku do której jest zobowiązany do alimentacji, dotyczy to także małżonków, oraz posiadał prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego na dzień 31 grudnia 2023 r. może ubiegać się o specjalny zasiłek opiekuńczy na kolejny okres zasiłkowy pod warunkiem, że wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na nowy okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy.
W sytuacji, gdy osobie, nad którą sprawowana jest opieka zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności warunkiem zachowania prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego będzie złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenia o niepełnosprawności, a następnie złożenie wniosku o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego w terminie 3 miesięcy, licząc od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności.
Jak złożyć wniosek o zasiłek opiekuńczy?
Należy złożyć wniosek wraz z załącznikami. Do wniosku należy dołączyć:
- dokumenty niezbędne w celu ustalenia wysokości dochodu,
- zaświadczenie lub oświadczenie placówki zapewniającej całodobową opiekę, w przypadku umieszczenia w niej osoby wymagającej opieki, o liczbie dni w tygodniu, w których korzysta w niej z całodobowej opieki, albo oświadczenie o niekorzystaniu przez więcej niż 5 dni w tygodniu z całodobowej opieki nad dzieckiem umieszczonym w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym.
Dokumenty potwierdzające wysokość dochodu rodziny, w tym odpowiednio:
- oświadczenia członków rodziny o dochodach niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym dla osób fizycznych, osiągniętych w roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na który ustalane jest prawo do świadczenia (np. stypendia).
Jeżeli posiada się gospodarstwo rolne:
- zaświadczenie właściwego organu gminy, nakaz płatniczy albo oświadczenie o wielkości gospodarstwa rolnego wyrażonej w hektarach przeliczeniowych ogólnej powierzchni w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy (2023 rok).
Jeżeli oddało się gospodarstwo rolne w dzierżawę:
- umowę dzierżawy w przypadku oddania części lub całości znajdującego się w posiadaniu rodziny gospodarstwa rolnego w dzierżawę, na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, albo oddania gospodarstwa rolnego w dzierżawę w związku z pobieraniem renty określonej w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej;
- umowę o wniesieniu wkładów gruntowych - w przypadku wniesienia gospodarstwa rolnego do użytkowania przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną.
Decyzja o specjalnym zasiłku opiekuńczym
Rozpatrzenie wniosku o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego, kończy się wydaniem decyzji administracyjnej w ciągu 1 miesiąca od daty złożenia kompletu dokumentów. W przypadku konieczności przeprowadzenia szczegółowego postępowania administracyjnego, termin załatwienia sprawy może ulec wydłużeniu.
Świadczenia rodzinne wypłaca się w okresach miesięcznych. Przed wydaniem decyzji ustalającej prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego jest przeprowadzany wywiad środowiskowy w miejscu zamieszkania osoby wymagającej opieki. Prawo do świadczenia ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami. Jeżeli wnioskujący nie zgadza się z wydaną decyzją, może odwołać się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Ma się na to 14 dni od dnia otrzymania decyzji.
Ustawa o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r. (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 323)
Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1429, 2760)