Zdaniem ZUS, między Państwa pracownicą a chorym dzieckiem nie istnieje relacja, z którą ustawa zasiłkowa wiązałaby uprawnienie do tego świadczenia, tzn. nie jest to dziecko własne ubezpieczonej, nie zostało ono przez nią przysposobione, jak również nie zostało przez nią przyjęte na wychowanie i utrzymanie. Jeżeli chcą Państwo postąpić zgodnie z aktualną wykładnią przepisów stosowaną przez ZUS, nie powinni Państwo wypłacić zasiłku opiekuńczego na dziecko partnera pracownicy.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu przez okres zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, m.in. nad chorym dzieckiem do ukończenia przez nie 14 lat. Za dzieci, nad którymi ubezpieczonemu przysługuje z tytułu opieki zasiłek opiekuńczy, ustawa zasiłkowa uznaje dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka, dzieci przysposobione, a także dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie (art. 32 ust. 3 ustawy zasiłkowej).
Z powyższego wynika zatem, że warunkiem uzyskania prawa do zasiłku opiekuńczego jest istnienie skonkretyzowanej przez ustawę więzi prawnej między ubezpieczonym a dzieckiem, którego opieka miałby dotyczyć. Oznacza to, że tego uprawnienia nie uzasadnia jedynie relacja faktyczna, np. opieka nad dzieckiem partnera, nawet jeżeli zamieszkuje ono w tym samym gospodarstwie domowym co osoba ubezpieczona.
O ile istnienie więzi między każdym z rodziców a dzieckiem jest oczywiste, o tyle należy zaznaczyć, że z punktu widzenia przyznania prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym dzieckiem bez znaczenia pozostaje to, jakie relacje łączą jego rodziców.
PRZYKŁAD
Jan K. ubiega się o zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad synem, przy czym z matką dziecka pozostaje on jedynie w faktycznym pożyciu. Zasiłek opiekuńczy może wziąć zarówno matka, jak i ojciec dziecka. Nie ma znaczenia, czy rodzice dziecka pozostają w związku małżeńskim, gdyż przy ustalaniu prawa do zasiłku zarówno rodzice dziecka będący w związku małżeńskim, jak i niebędący w formalnym związku małżeńskim, ale pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, są traktowani na równych zasadach. Zasiłek wypłaca się tylko jednemu z rodziców, temu, który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres. Warunkiem wykorzystania zasiłku opiekuńczego jest brak innych członków rodziny, którzy mogliby zapewnić opiekę choremu dziecku.
Prawo do zasiłku opiekuńczego nad dzieckiem uzasadnia również więź powstała między nim a ubezpieczonym w wyniku przysposobienia. Uzasadnienie dla takiego stanu może stanowić definicja adopcji, według której przez przysposobienie między przysposabiającym a przysposobionym powstaje taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi (art. 121 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
PRZYKŁAD
Janina K., pozostająca w związku małżeńskim, przysposobiła (za zgodą męża) 1,5-roczne dziecko Alicję K. Z uwagi na fakt, że dziecko zachorowało, wystąpiła ona z wnioskiem o przyznanie zasiłku opiekuńczego. Ponieważ ustawa zasiłkowa za dzieci, nad którymi z tytułu opieki ubezpieczonemu przysługuje zasiłek opiekuńczy, uznaje m.in. dzieci przysposobione, Janina K. spełnia warunki do jego uzyskania. Mąż Janiny K. również ma prawo do ubiegania się o ten zasiłek, jednak z uwagi na inną relację, tj. z tytułu opieki nad dzieckiem małżonka, gdyż w wyniku adopcji Alicja K. została przybrana jak własne dziecko Janiny K.
Ustawa zasiłkowa sankcjonuje również uprawnienie do ubiegania się o zasiłek opiekuńczy z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem współmałżonka. Uzasadnieniem dla takiego rozwiązania jest istnienie więzi rodzinno-prawnej, wyrażającej się m.in. we wspólnym wychowywaniu dzieci przez małżonków i wspólnym przyczynianiu się do zaspokajania potrzeb rodziny.
PRZYKŁAD
Maria K. pozostaje w związku małżeńskim z Janem K. i wspólnie wychowują 5-letnią córkę Jana K., Wiktorię. Dziecko zachorowało i w związku z tym Maria K. wystąpiła o zasiłek opiekuńczy na dziecko męża. Ponieważ za dzieci w rozumieniu ustawy zasiłkowej uważa się m.in. dzieci małżonka, Maria K. jako macocha Wiktorii K. będzie uprawniona do uzyskania ww. zasiłku.
W świetle przepisów ustawy zasiłkowej ubezpieczony ma prawo do zasiłku opiekuńczego również z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przyjętym na wychowanie i utrzymanie. Ustawa zasiłkowa nie definiuje tego pojęcia. ZUS uznaje, iż odnosi się ono do sformalizowanych przypadków wychowywania dziecka przewidzianych w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Jedną z przewidzianych w tej ustawie form sprawowania pieczy jest utworzenie rodziny zastępczej (art. 39 ww. ustawy), które nie powoduje jednak powstania więzi rodzinno-prawnej między dzieckiem a rodzicami zastępczymi. Dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej nie uzyskuje bowiem statusu dziecka rodziców zastępczych, utrzymując swój dotychczasowy stan cywilny.
WAŻNE!
Sformułowanie „dziecko obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie” dotyczy sformalizowanych przypadków wychowania dziecka w ramach rodziny zastępczej, niepołączonego z przysposobieniem (adopcją) tego dziecka.
Uwzględniając powyższe wyjaśnienia oraz fakt, że z Państwa pytania można wnioskować, że nie mamy do czynienia z „przyjęciem dziecka na wychowanie i utrzymanie” ani z adopcją, należy przyjąć, że Państwa pracownicy nie będzie przysługiwał zasiłek. Dziecko, na które pracownica chciałaby uzyskać zasiłek opiekuńczy, nie jest dzieckiem wskazanym w art. 32 ust. 3 ustawy zasiłkowej.
Jeżeli ubezpieczona nie zgadza się z taką wykładnią, jedyną drogą weryfikacji stanowiska ZUS w tej sprawie jest postępowanie sądowe.
Podstawa prawna:
- art. 36 ust. 1, art. 37 ust. 2, art. 38 ust. 1 i ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.),
- art. 116, art. 121 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
- art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 49 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. Nr 149, poz. 887 ze zm.).