Prawo do zasiłku chorobowego mają nie tylko osoby, które ubezpieczeniu chorobowemu podlegają obowiązkowo. Niektóre osoby mogą przystąpić do ubezpieczenia dobrowolnie. Ubezpieczenie na wypadek choroby jest dla nich zabezpieczeniem w sytuacji, gdy przejściowo utracą możliwość wykonywania swojej pracy. Zasady, na jakich uwzględnia się przychód osiągany przez te osoby, ustalając podstawę wymiaru należnego im świadczenia, różnią się od zasad ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego pracowników.
Osoby, które przystąpiły na swój wniosek do ubezpieczenia chorobowego, w razie choroby otrzymają zasiłek chorobowy. Do tego ubezpieczenia mogą przystąpić osoby, które ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają obowiązkowo i które:
• wykonują pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące,
• prowadzą pozarolniczą działalność lub współpracują przy jej prowadzeniu,
• są duchownymi,
• wykonują pracę nakładczą.
Przychód, który stanowi podstawę wymiaru zasiłku chorobowego
Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla wymienionych wyżej osób pod uwagę bierze się przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek.
WAŻNE!
Za nieprzerwany okres ubezpieczenia chorobowego uważa się także kolejne okresy podlegania temu ubezpieczeniu z tego samego tytułu.
Takim okresem są np. następujące po sobie kolejne umowy zlecenia zawarte z tym samym zleceniodawcą albo kolejne okresy prowadzenia pozarolniczej działalności.
Za przychód uważa się kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty stanowiącej 18,71% podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi, tak jak w przypadku osób ubezpieczonych obowiązkowo, przychód za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Gdy osoba ubezpieczona zachoruje przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych tego ubezpieczenia, to w podstawie wymiaru uwzględnia się przychód z faktycznego okresu ubezpieczenia za pełne miesiące kalendarzowe.
Przykład:
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność zgłosiła się do ubezpieczenia chorobowego i została nim objęta od 20 listopada 2005 r. Zachorowała 26 czerwca 2006 r. Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego zostanie przyjęty łączny przychód za okres od grudnia 2005 r. do maja 2006 r. Po zsumowaniu przychód ten należy podzielić przez 6, tzn. przez liczbę pełnych kalendarzowych miesięcy ubezpieczenia chorobowego.
WAŻNE!
Gdy osoba zgłosiła się do ubezpieczenia chorobowego w trakcie miesiąca, a zachorowała w następnym miesiącu, wówczas podstawę wymiaru stanowi przychód z pierwszego niepełnego miesiąca ubezpieczenia.
Sposób ustalenia podstawy wymiaru dla poszczególnych ubezpieczonych w przypadku powstania niezdolności do pracy z powodu choroby w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia przedstawia poniższa tabela.
Wyłączenie przychodu
Z podstawy wymiaru zasiłku chorobowego wyłącza się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez mniej niż połowę miesiąca, a przyjmuje przychód za miesiące, w których wykonywał pracę lub działalność przez co najmniej połowę miesiąca, jeżeli w okresie 12 miesięcy, z którego jest ustalana podstawa wymiaru zasiłku, przychód ubezpieczonego uległ zmniejszeniu z powodu niewykonywania pracy lub działalności wskutek pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych.
Gdy przychód w każdym miesiącu uległ z takich powodów zmniejszeniu, to przy ustalaniu podstawy wymiaru przyjmuje się przychód za wszystkie miesiące. W przypadku przyjęcia do podstawy wymiaru zasiłku przychodu za niepełny miesiąc, przychodu tego się nie uzupełnia, lecz uwzględnia się przychód w faktycznej wysokości.
Przykład:
Prowadzący pozarolniczą działalność podlegający ubezpieczeniu chorobowemu zachorował 3 lipca 2006 r. Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należy przyjąć przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, tj. za okres od lipca 2005 r. do czerwca 2006 r. W tym okresie osoba ta pobierała zasiłek chorobowy od 29 sierpnia do 7 października 2005 r. oraz od 12 grudnia 2005 r. do 24 lutego 2006 r.
Podstawę wymiaru zasiłku stanowi kwota przychodu za lipiec, sierpień, październik i listopad 2005 r. oraz za marzec, kwiecień, maj i czerwiec 2006 r. podzielony przez 8. Nie uwzględnia się przychodu za wrzesień 2005 r. oraz za styczeń 2006 r., w których ubezpieczony przez cały miesiąc nie wykonywał działalności i otrzymał zasiłek chorobowy, oraz za grudzień 2005 r. i luty 2006 r., w których wykonywał działalność przez mniej niż połowę miesiąca.
Podstawę wymiaru zasiłku stanowi kwota przychodu za lipiec, sierpień, październik i listopad 2005 r. oraz za marzec, kwiecień, maj i czerwiec 2006 r. podzielony przez 8. Nie uwzględnia się przychodu za wrzesień 2005 r. oraz za styczeń 2006 r., w których ubezpieczony przez cały miesiąc nie wykonywał działalności i otrzymał zasiłek chorobowy, oraz za grudzień 2005 r. i luty 2006 r., w których wykonywał działalność przez mniej niż połowę miesiąca.
Ponowne ustalenie podstawy wymiaru
Podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli w pobieraniu zasiłków – bez względu na ich rodzaj – nie było przerwy lub przerwa trwała krócej niż trzy miesiące kalendarzowe.
W przypadku gdy poprzednio pobieranym świadczeniem było świadczenie rehabilitacyjne i w związku z tym podstawa wymiaru podlegała waloryzacji, podstawę wymiaru kolejnego zasiłku stanowi kwota przyjęta jako podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, tj. po waloryzacji.
Przykład:
Osoba ubezpieczona, która jest osobą współpracującą z osobą prowadzącą działalność pozarolniczą, zachorowała 10 sierpnia 2006 r. Wcześniej ubezpieczony pobierał zasiłek chorobowy do 15 listopada 2005 r. oraz świadczenie rehabilitacyjne przyznane od 16 listopada 2005 r. na 6 miesięcy, tj. do 14 maja 2006 r. Podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, do którego prawo powstało w sierpniu 2006 r., nie ustala się ponownie. Jest to kwota, która stanowiła podstawę wymiaru przysługującego wcześniej świadczenia rehabilitacyjnego, tj. zwaloryzowana podstawa wymiaru zasiłku chorobowego.
Zasady tej nie stosuje się przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń przysługujących poborowym odbywającym służbę zastępczą.
Inne składniki wynagrodzenia
Umowy cywilnoprawne mogą zawierać postanowienia o dodatkowych składnikach wynagrodzenia. Może to być dodatkowy element motywujący do rzetelnego wykonania zawartej umowy. Jeżeli zapisy umowy zawierają również postanowienia, że składniki te będą pomniejszane za czas choroby i w jaki sposób, to należy je także wliczać do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Te dodatkowe składniki wlicza się również wtedy, gdy z ich właściwości wynika, że nie przysługują za czas choroby.
Takim motywującym składnikiem wynagrodzenia jest, obok wynagrodzenia podstawowego, dodatkowa prowizja od zawartych umów ubezpieczenia przez agenta ubezpieczeniowego.
Przykład:
Towarzystwo ubezpieczeń zawarło z Jarosławem D. umowę agencyjną o pośredniczenie w zawieraniu umów o przystąpienie do ubezpieczenia. Przepisy umowy przewidują, że Jarosław D. będzie otrzymywał wynagrodzenie miesięczne w wysokości 900 zł oraz 5% prowizję od wartości zawartej umowy ubezpieczenia.
Prowizja jest wypłacana w następnym miesiącu po podpisaniu umowy ubezpieczenia. Taki składnik dodatkowego wynagrodzenia jest wliczany do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w razie niemożności wykonywania umowy z powodu choroby.
Prowizja jest wypłacana w następnym miesiącu po podpisaniu umowy ubezpieczenia. Taki składnik dodatkowego wynagrodzenia jest wliczany do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w razie niemożności wykonywania umowy z powodu choroby.
Przerwa między kolejnymi zasiłkami
Tak jak w przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, który przysługuje osobom ubezpieczonym dobrowolnie, nie ustala się na nowo, jeżeli między kolejnymi zasiłkami przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.
Nie ma przy tym znaczenia, czy przed i po przerwie osoba ta otrzymywała ten sam czy inny rodzaj zasiłku.
Przykład:
Zleceniobiorczyni przebywała na zasiłku chorobowym. Urodziła dziecko i zleceniodawca wypłacił jej zasiłek macierzyński. Umowa zlecenia rozwiązała się z dniem, na jaki została zawarta, po wyczerpaniu okresu, za który przysługiwał zasiłek macierzyński.
Osoba ta 7. dnia od rozwiązania umowy zlecenia zachorowała. W tym przypadku podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przed ustaniem zatrudnienia oraz zasiłku macierzyńskiego po ustaniu zatrudnienia jest taka sama.
Między kolejnymi niezdolnościami do pracy nie było przerw albo były krótsze niż 3 miesiące kalendarzowe.
Podstawa wymiaru po ustaniu tytułu do ubezpieczenia
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego wypłacanego za okres po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego, np. po rozwiązaniu umowy zlecenia czy wyrejestrowaniu działalności gospodarczej, nie może przekraczać 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
WAŻNE!
Jeśli po ustaniu tytułu do tego ubezpieczenia podstawa wymiaru byłaby wyższa niż 100% przeciętnego wynagrodzenia, ZUS obniży ją do tej wysokości.
Jeżeli prawo do zasiłku chorobowego powstało w trakcie ubezpieczenia chorobowego, to podstawę wymiaru ustala się z faktycznie osiągniętego przychodu przez te osoby.
Podstawa prawna:
• art. 48–52a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.).