W obowiązującym obecnie stanie prawnym do pracowników naukowych i badawczo-technicznych instytutów badawczych mają zastosowanie przepisy art. 92 kodeksu pracy oraz przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa oraz ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Przed zmianą wprowadzoną w 2010 r. zasady wynagradzania w okresach niezdolności do pracy tej grupy ubezpieczonych regulowała ustawa o jednostkach badawczo-rozwojowych, na mocy której za czas choroby lub innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy zachowywali oni prawo do wynagrodzenia na zasadach obowiązujących pracowników naukowych w szkołach wyższych. Obejmowała ona podmioty, takie jak instytuty naukowo-badawcze, ośrodki badawczo-rozwojowe, centralne laboratoria i inne jednostki organizacyjne, posiadające osobowość prawną, których podstawowym zadaniem jest prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych zgodnie z art. 1 ust. 1 przedmiotowej ustawy.
Wynagrodzenie chorobowe
Obecnie pracownikom instytutów badawczo-rozwojowych przysługują: wynagrodzenie chorobowe oraz świadczenia z ubezpieczeń społecznych, na ogólnych zasadach przewidzianych dla osób podlegających ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu.
Należy jednak pamiętać, że do okresu 33 dni (lub 14 dni w przypadku osób, które ukończyły 50. rok życia) niezdolności do pracy, przysługujących pracownikowi na mocy kodeksu pracy, należy zaliczyć okresy choroby, za które pracownik zachowywał prawo do wynagrodzenia na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów o jednostkach badawczo-rozwojowych, za okresy niezdolności do pracy przypadające przed 1 października 2010 r. (przykład 1).
PRZYKŁAD 1: Wliczanie do wynagrodzenia chorobowego okresów niezdolności do pracy sprzed 1 października 2010 r.
Pracownik naukowy instytutu badawczego (przed ukończeniem 50. roku życia) był niezdolny do pracy w okresie 19–29 września 2010. Za okres tej niezdolności do pracy zachowywał prawo do wynagrodzenia na podstawie ówcześnie obowiązującego art. 60 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych.
Pracownik ponownie był niezdolny do pracy w okresie 1–13 listopada 2010 r., a następnie od 17 grudnia 2010 r. aż do chwili obecnej. Pracownikowi – zgodnie z art. 92 k.p. – przysługuje wynagrodzenie za czas choroby w wymiarze 33 dni. W wymiarze tym należy jednak uwzględnić okres niezdolności do pracy przypadający przed 1 października 2010 r.
Do przysługujących pracownikowi 33 dni wynagrodzenia za czas choroby należy zatem wliczyć okresy:
● 19–29 września 2010 r. (11 dni) – prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów obowiązujących przed 1 października 2010 r.;
● 1–13 listopada 2010 r. (13 dni) – wynagrodzenie za czas choroby przysługujące po zmianie przepisów na mocy art. 92 k.p.;
● 17–25 grudnia 2010 r. (9 dni) – wynagrodzenie za czas choroby przysługujące po zmianie przepisów na mocy art. 92 k.p.
Od 26 grudnia pracownikowi temu przysługuje zasiłek chorobowy. Ponieważ niezdolność do pracy trwa nieprzerwanie na przełomie roku, od 1 stycznia 2011 r. pracownikowi nadal przysługuje zasiłek z ubezpieczenia chorobowego. Jeżeli niezdolność do pracy zostanie przerwana, w kolejnym okresie pracownikowi będzie przysługiwał nowy okres 33 dni wynagrodzenia chorobowego, w roku kalendarzowym 2011.
Okres zasiłkowy
W przypadku dłuższej niezdolności do pracy należy pamiętać, że do okresu zasiłkowego należy wliczyć także okresy niezdolności do pracy przypadające przed 1 października 2010 r. Artykuł 12 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa stanowi jednoznacznie, że zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia, ale okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego. Jeżeli pracownik jednostki badawczo-naukowej otrzymał z tytułu usprawiedliwionej nieobecności wynagrodzenie w wymiarze odpowiednim do okresów przewidzianych przepisami ustawy zasiłkowej dla zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego bądź świadczenia rehabilitacyjnego, a jest niezdolny do pracy nadal po 30 września 2010 r., to wynagrodzenie za czas choroby ani zasiłek nie przysługuje aż do momentu ponownego nabycia prawa do zasiłku na zasadach wskazanych w ustawie zasiłkowej (przykład 2).
PRZYKŁAD 2: Ustalenie okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego
Pracownica naukowa instytutu badawczego urodziła dziecko 22 września 2010 r. Pracodawca udzielił jej urlopu macierzyńskiego w okresie od 22 września do 8 lutego 2011 r.
Za okres od 22 września do 30 września 2010 r. (9 dni) otrzymywała wynagrodzenie na zasadach określonych w art. 60 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych. Za pozostały okres urlopu macierzyńskiego (od 1 października 2010 r. do 8 lutego 2011 r.) pracownicy przysługiwał zasiłek macierzyński na zasadach ogólnych przewidzianych w ustawie zasiłkowej.
Podstawa zasiłku
Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku pracowników zostały określone w rozdziale 8 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 36 ust. 1 ustawy zasiłkowej).
Wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy z powodu choroby pracownika, wypłacone na podstawie art. 60 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych przed 1 października 2010 r., nie uwzględnia się w wyliczeniu podstawy zasiłku, ponieważ wynagrodzenie to stanowiło podstawę wymiary składki na ubezpieczenie zdrowotne, natomiast nie stanowiło podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Z kolei wynagrodzenie wypłacone na podstawie przepisów obowiązujących przed 1 października 2010 r., za okres nieobecności w pracy z powodu macierzyństwa lub sprawowania opieki, było podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w związku z czym okresy te powinny być uwzględniane przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku. Należy je traktować tak, jakby były okresami wypłaty wynagrodzenia, a dni nieobecności trzeba traktować tak jak dni świadczenia pracy (przykład 3).
PRZYKŁAD 3: Ustalanie podstawy wymiaru zasiłku w okresie przejściowym
Pracownik jednostki badawczej był niezdolny do pracy z powodu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny w okresie od 3 stycznia 2010 r. do 28 lutego 2010 r. i otrzymał wynagrodzenie na zasadach określonych w art. 60 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych. Wynagrodzenie to stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. W okresie od 1 kwietnia 2010 r. do 30 września 2010 r. pracownik był nieobecny w pracy z tytułu własnej choroby i otrzymał wynagrodzenie na zasadach określonych w art. 60 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych. Wynagrodzenie to stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, natomiast nie było podstawą składek na ubezpieczenia społeczne. Następnie pracownikowi temu zostało przyznane świadczenie rehabilitacyjne, od 1 listopada 2010 r. (okres świadczenia trwa nadal).
Płatnik miał obowiązek ustalić podstawę wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego z okresu 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających pierwszy dzień tego świadczenia, bez waloryzacji. Podstawę wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego stanowi wynagrodzenie wypłacone za okres od listopada 2009 r. do października 2010 r.
Z okresu tego uwzględnia się:
● wynagrodzenie za czas pracy za listopad i grudzień 2009 r. (okres świadczenia pracy),
● wynagrodzenie za czas usprawiedliwionej nieobecności z powodu sprawowania opieki styczeń i luty 2010 r., ponieważ stanowiło ono podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne,
● wynagrodzenie za październik 2010 r. (okres świadczenia pracy).
Natomiast płatnik nie powinien uwzględnić wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu choroby, za okres od kwietnia do września 2010 r., ponieważ nie stanowiło ono podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.
Przerwy między zasiłkami
Za okres świadczenia z tytułu choroby lub macierzyństwa, którego pierwszy dzień przypada 1 października 2010 r. lub później, płatnik ma obowiązek ustalić podstawę zasiłku, nawet jeżeli przerwa pomiędzy poprzednią niezdolnością do pracy a niezdolnością przypadającą po 1 października 2010 r. była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe albo nie było przerwy. Oznacza to, że przepisy art. 43 ustawy zasiłkowej w przypadku ustalania podstawy wymiaru zasiłku dla pracownika naukowego za okres po 1 października 2010 r. nie mają zastosowania. Za okres niezdolności do pracy przed tą datą pracownicy naukowi zachowywali bowiem prawo do wynagrodzenia, a zasiłek im nie przysługiwał. Nie można uznać, że dla konieczności ustalenia podstawy świadczenia konieczna jest trzymiesięczna przerwa pomiędzy okresami niezdolności do pracy. Artykuł 43 ustawy zasiłkowej odnosi się do przerwy pomiędzy jednym a drugim zasiłkiem, nie zaś pomiędzy jedną a drugą niezdolnością do pracy.
Podstawa prawna
- Ustawa z 30 kwietnia 2010 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące system nauki – Dz.U. nr 96, poz. 620.
- Art. 12 ust. 1, art. 36 ust. 1, art. 43 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 225, poz. 1463.
- Art. 60 ustawy z 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych – Dz.U. nr 159, poz. 993 (obowiązujący do 30 września 2010 r.).