Świadczenie rehabilitacyjne a możliwość rozwiązania umowy o pracę

Świadczenie rehabilitacyjne pozwala pracownikowi na uzyskanie środków na utrzymanie w razie przedłużającej się choroby. Przysługuje ono po wyczerpaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego, jeśli pracownik jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Jeżeli więc choroba przedłuża się, a został już wyczerpany okres zasiłkowy wynoszący 182 dni (gdy niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą – 270 dni), to ubezpieczony może żądać przyznania mu świadczenia rehabilitacyjnego na dalszy okres. Jest to jednak świadczenie ograniczone czasowo. Przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.

O tym, czy ubezpieczony faktycznie jest nadal niezdolny do pracy i czy dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie przez niego zdolności do pracy, orzeka lekarz orzecznik ZUS. Nie jest to orzeczenie ostateczne, gdyż od niego ubezpieczony może złożyć sprzeciw do komisji lekarskiej. Orzeczenie lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej stanowi podstawę wydania przez ZUS decyzji o przyznaniu lub odmowie świadczenia.

Ochrona przed rozwiązaniem umowy o pracę

Uzyskanie przez pracownika świadczenia rehabilitacyjnego ma istotne znaczenie dla ochrony jego zatrudnienia. Pracodawca nie może rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę za wypowiedzeniem w czasie korzystania przez pracownika z tego świadczenia przez pierwsze 3 miesiące. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 41 k.p.). Okres korzystania ze świadczenia rehabilitacyjnego jest okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Pracodawca nie może więc wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi nieobecnemu w pracy z powodu choroby, gdy pobiera on świadczenie rehabilitacyjne i nie upłynął jeszcze okres uprawniający go do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Długość tego okresu określa art. 53 k.p. Artykuł 41 k.p. odsyła więc do art. 53 § 1 k.p., który określa, po jakim czasie pracodawca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia przy braku winy pracownika. W orzecznictwie przyjmuje się, że limity czasowe przewidziane w art. 53 k.p. są okresem ochronnym usprawiedliwionej nieobecności w pracy w rozumieniu przepisu art. 41 k.p.

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę w trybie natychmiastowym, jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwała:

• dłużej niż 3 miesiące, gdy pracownik był zatrudniony u tego pracodawcy mniej niż 6 miesięcy, lub
• dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące, gdy pracownik był zatrudniony u tego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową (art. 53 k.p.).

---

Jeżeli więc okres zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy przekroczył 6 miesięcy lub gdy niezdolność do pracy wynikała z choroby zawodowej lub wypadku przy pracy, to pracodawca może rozwiązać z nim umowę o pracę wówczas, gdy okres niezdolności przekroczy łączny okres pobierania z tego powodu wynagrodzenia i zasiłku oraz świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące. Tego okresu ochronnego pracodawca nie może skrócić. Natomiast nie wlicza się dalszego okresu korzystania ze świadczenia rehabilitacyjnego, który może trwać do 12 miesięcy. Oznacza to, że po upływie 3. miesiąca pobierania świadczenia rehabilitacyjnego pracownik nie korzysta już z ochrony przed rozwiązaniem umowy o pracę.

Przykłady

Pracownik z powodu choroby płuc był niezdolny do pracy przez okres pół roku. Po wyczerpaniu okresu zasiłkowego ZUS przyznał mu świadczenie rehabilitacyjne. Pracodawca po uzyskaniu informacji, że pobiera on świadczenie rehabilitacyjne już przez okres 6 miesięcy, złożył mu na piśmie oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, podając jako przyczynę długotrwałą nieobecność w pracy spowodowaną chorobą. Pracownik, nie godząc się z takim rozwiązaniem umowy o pracę, wniósł pozew do sądu pracy, domagając się przywrócenia do pracy. Sąd oddalił jego powództwo, gdyż pracodawca, rozwiązując umowę, nie naruszył art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p.

***

Pracownik wskutek długotrwałej choroby po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego uzyskał z ZUS świadczenie rehabilitacyjne. Pracodawca uznał, że może już wypowiedzieć umowę o pracę z powodu długotrwałej nieobecności pracownika dezorganizującej pracę firmy i złożył mu wypowiedzenie. Pracownik, nie zgadzając się z tym wypowiedzeniem, złożył odwołanie do sądu pracy, żądając odszkodowania. Sąd uwzględnił jego powództwo, gdyż pracodawca wypowiedział umowę o pracę z naruszeniem art. 41 k.p. Nie upłynął bowiem jeszcze okres, po którym pracodawca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia przy braku winy pracownika.

Wyłączenie ochrony

Ochrona zatrudnienia pracowników korzystających ze świadczenia rehabilitacyjnego jest wyłączona w przypadku, gdy pracodawca znajdzie się w stanie upadłości lub likwidacji. W myśl art. 41¹ § 1 k.p. w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy nie stosuje się ani przepisów art. 38, 39 i 41 k.p., ani przepisów szczególnych dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę. Jest to znacznym ułatwieniem dla pracodawców, którzy chcą zakończyć stosunki pracy z tymi pracownikami. Należy jednak podkreślić, że art. 41¹ § 1 k.p. nie ma zastosowania do upadłości z możliwością zawarcia układu (art. 267 i nast. Prawa upadłościowego – wyrok SN z 4 kwietnia 2007 r., III PK 1/07). W razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu pracodawca nie może na podstawie art. 41¹ k.p. w ułatwiony sposób zwolnić z pracy pracowników korzystających ze świadczenia rehabilitacyjnego.

Podstawa prawna:

• art. 38, 39, 41, art. 41¹ § 1, art. 53 Kodeksu pracy,
• art. 18 ust. 1, 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.),
• art. 267 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (DzU nr 60, poz. 535 ze zm.),
• wyroki:

– Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 29 kwietnia 1991 r. (III APr 7/91, OSA 1991/2/9),

– Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2007 r. (III PK 1/07, OSNP 2008/11–12/164).