Osoby będące w stosunku pracy i zawierające ze swym pracodawcą dodatkowo umowy zlecenia są uznawane z tytułu zawarcia tych umów za pracowników.
Osoby, które w ramach umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem niż pracodawca wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, są uznawane z tytułu zawarcia tych umów za pracowników. Osoby wykonujące tego typu umowy zlecenia podlegają z tytułu ich wykonywania obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu (niezależnie, gdzie umowę wykonują) i zdrowotnemu.
W tym przypadku dla powstania obowiązku ubezpieczeń z tytułu umowy zlecenia nie ma znaczenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy.
W tym przypadku dla powstania obowiązku ubezpieczeń z tytułu umowy zlecenia nie ma znaczenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy.
Przykład:
Od 1 kwietnia 2007 r. do 30 kwietnia 2007 r. osoba wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z firmą A. Jednocześnie pozostaje z tą firmą w stosunku pracy od 1 stycznia 2007 r. Wymieniona osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu zarówno z tytułu umowy o pracę jak i z tytułu umowy zlecenia. Pracodawca zobowiązany był zgłosić tę osobę od 1 stycznia 2007 r. do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, chorobowego, wypadkowego i zdrowotnego z tytułu zawartej umowy o pracę.
Nie powinien natomiast zgłaszać tej osoby do ubezpieczeń z tytułu zawartej umowy zlecenia. Powinien jedynie dodać przychód uzyskany z tytułu umowy zlecenia do przychodu z umowy o pracę i wykazać w imiennym raporcie miesięcznym składanym za kwiecień 2007 r. Raport powinien oznaczyć kodem właściwym dla pracownika (01 xx x x).
Nie powinien natomiast zgłaszać tej osoby do ubezpieczeń z tytułu zawartej umowy zlecenia. Powinien jedynie dodać przychód uzyskany z tytułu umowy zlecenia do przychodu z umowy o pracę i wykazać w imiennym raporcie miesięcznym składanym za kwiecień 2007 r. Raport powinien oznaczyć kodem właściwym dla pracownika (01 xx x x).
Umowa zlecenia z emerytem/rencistą
Zleceniobiorca mający ustalone prawo do emerytury lub renty nie podlega ubezpieczeniom społecznym, jeżeli pozostaje w stosunku pracy z innym podmiotem niż zleceniodawca (art. 9 ust. 4a ustawy systemowej). Jeżeli w stosunku pracy pozostaje ze zleceniodawcą lub w ogóle nie pozostaje w stosunku pracy – ubezpieczeniom społecznym podlega obowiązkowo (art. 9 ust. 4b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Przy tym w przypadku emeryta/rencisty wykonującego pracę na podstawie umowy zlecenia oraz umowy o pracę dla powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy zlecenia nie ma znaczenia wysokość podstawy wymiaru składek z tytułu umowy o pracę.
Emeryt/rencista wykonujący umowę zlecenia podlega również obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu i opłaca z tego tytułu składki (art. 66 ust. 1 pkt 1e i pkt 16 oraz art. 82 ust. 1 ustawy zdrowotnej).
Przykład:
Od 1 kwietnia 2007 r. osoba wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia. Osoba ta jest jednocześnie uprawniona do emerytury i nie pozostaje w stosunku pracy. Z tytułu świadczenia pracy na podstawie umowy zlecenia powinna zostać zgłoszona na druku ZUS ZUA do obowiązkowych ubezpieczeń: zdrowotnego, emerytalnego, rentowych i wypadkowego (jeśli wykonuje pracę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę) oraz ewentualnie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Do ubezpieczenia chorobowego zleceniobiorca przystępuje na swój wniosek. Do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych osoba powinna zostać zgłoszona od 1 kwietnia 2007 r. Kodem tytułu ubezpieczenia jest 04 xx x x.
Umowa zlecenia zawarta z przedsiębiorcą
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, które jednocześnie wykonują pracę na podstawie umowy zlecenia, z tytułu której podstawa wymiaru składek jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących działalność gospodarczą, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności (art. 9 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia, ubezpieczeniom społecznym podlegają na swój wniosek.
Jeżeli natomiast podstawa wymiaru składek z tytułu pracy na podstawie umowy zlecenia jest równa bądź wyższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących działalność gospodarczą, osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu, który powstał wcześniej. Z drugiego tytułu, podlega ubezpieczeniom społecznym na swój wniosek. Osobie tej przysługuje również prawo zmiany tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (art. 9 ust. 2 ustawy systemowej).
Przez obowiązującą daną osobę najniższą podstawę wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność należy rozumieć odpowiednio 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale lub 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Powyższe zasady dotyczą nie tylko osób prowadzących indywidualnie działalność gospodarczą ale również np. wspólników spółek cywilnych czy też osób, które po dopełnieniu obowiązku uzyskania odpowiedniego wpisu (zgodnie z przepisami o działalności gospodarczej) w ramach działalności gospodarczej wykonują wolny zawód.
Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia i prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu z obu tytułów (art. 66 ust. 1 pkt 1c i 1e oraz art. 82 ust. 1 ustawy zdrowotnej).
Wyjątkiem są osoby, które wykonują umowę zlecenia w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, gdy przedmiot tej umowy jest taki sam jak przedmiot prowadzonej działalności. Osoba taka podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz ubezpieczeniom społecznym tylko z tytułu prowadzonej działalności, choć są wyjątki.
Ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu tylko z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają również osoby, które zawarły umowę zlecenia i są studentami lub uczniami gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalnej czy szkoły ponadpodstawowej oraz nie ukończyły 26 lat.
Kontrakty menedżerskie
Jeżeli osoba wykonuje pracę na podstawie umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktu menedżerskiego lub umowy o podobnym charakterze (umowy zlecenia) w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej, to przychód uzyskiwany z takich umów stanowi przychód z działalności wykonywanej osobiście.
W takiej sytuacji wymienione umowy są traktowane jako odrębne tytuły do ubezpieczeń, a nie jako umowy wykonywane w ramach działalności gospodarczej. W konsekwencji w przypadku osiągania w ramach posiadanego wpisu do ewidencji działalności gospodarczej przychodów zarówno z działalności pozarolniczej (w rozumieniu przepisów podatkowych) oraz przychodów na podstawie np. kontraktu menedżerskiego, następuje zbieg tytułów do ubezpieczeń.