Na ZUS spoczywa ustawowy obowiązek poinformowania pracodawcy o wyniku postępowania kontrolnego. Taką formę kontroli przewiduje art. 59 ust. 12 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa z 25 czerwca 1999 r. (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.).
Kontrolę przeprowadza lekarz orzecznik ZUS, który jest uprawniony do tego, aby:
• przeprowadzić badanie lekarskie ubezpieczonego w wyznaczonym miejscu lub w miejscu jego pobytu,
• skierować ubezpieczonego na badanie specjalistyczne przez lekarza konsultanta ZUS,
• zażądać od wystawiającego zaświadczenie lekarskie udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej ubezpieczonego, stanowiącej podstawę wydania zaświadczenia lekarskiego lub udzielenia wyjaśnień i informacji w sprawie,
• zlecić wykonanie badań pomocniczych w wyznaczonym terminie.
Procedura kontrolna przebiega następująco. ZUS wysyła do pracownika wezwanie, w którym wyznaczony jest termin badania przez lekarza orzecznika ZUS albo przez lekarza konsultanta lub termin dostarczenia posiadanych wyników badań pomocniczych. Wezwanie zawiera informację o skutkach braku współpracy pracownika z ZUS w zakresie przeprowadzanej kontroli, a konkretniej ubezpieczony jest powiadamiany, że w przypadku uniemożliwienia badania lub niedostarczenia posiadanych wyników badań w terminie określonym przez ZUS, zaświadczenie lekarskie traci ważność od dnia następującego po tym terminie (art. 59 ust. 6 ustawy).
Należy ponadto pamiętać, że zaświadczenie lekarskie straci również ważność, jeżeli po przeprowadzeniu badania oraz po analizie dokumentacji medycznej lekarz orzecznik ZUS określi wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy niż orzeczona w zaświadczeniu lekarskim. W takim wypadku lekarz orzecznik wystawia zaświadczenie, które jest traktowane na równi z zaświadczeniem stwierdzającym brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, wydanym w myśl art. 229 § 4 k.p. (art. 59 ust. 7 i 8 ustawy).
Zaświadczenie to lekarz orzecznik ZUS przekazuje w dniu badania pracownikowi, informując go równocześnie o konieczności doręczenia tego zaświadczenia pracodawcy. ZUS ze swojej strony informuje o tym fakcie wystawiającego zaświadczenie lekarskie.
W przypadkach przewidzianych w art. 59 pkt 6 i 7 ustawy ZUS wydaje decyzję o braku prawa do zasiłku, której kopię przesyła pracodawcy ubezpieczonego.