Kobieta w ciąży, której kończy się umowa na zastępstwo, pozostaje bez ubezpieczenia zdrowotnego. Czy pomimo braku statusu osoby ubezpieczonej może korzystać z bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej na NFZ? Oto lista świadczeń.
- Kobieta w ciąży bez ubezpieczenia zdrowotnego
- Problemy kobiet w ciąży bez ubezpieczenia zdrowotnego
- Czy kobieta w ciąży bez ubezpieczenia może liczyć na świadczenia na NFZ?
- Opieka zdrowotna na NFZ niezależnie od posiadania statusu osoby ubezpieczonej
- Bezpłatne świadczenia zdrowotne dla kobiet w ciąży i połogu
- Definicja połogu
- Kobieta w ciąży - prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością
- Lista świadczeń dla kobiet w ciąży na NFZ
Kobieta w ciąży bez ubezpieczenia zdrowotnego
Poseł Kacper Płażyński złożył Interpelację nr 9860 do ministra zdrowia w sprawie braku ubezpieczenia zdrowotnego kobiet, którym wygasła umowa o pracę na zastępstwo w czasie ich ciąży lub połogu. Podaje w niej przykład 26-letniej kobiety, która wskazała na poważną lukę prawną w systemie ochrony zdrowia w zakresie dostępu do świadczeń zdrowotnych dla kobiet w ciąży po ustaniu stosunku pracy.
Pacjentka w zaawansowanej ciąży (37. tydzień), cierpiąca na epilepsję oraz cukrzycę typu 1, z orzeczeniem o niepełnosprawności, przebywała na zwolnieniu lekarskim. Jej stosunek pracy wygasł w trakcie ciąży z uwagi na to, że była to umowa o pracę zawarta na zastępstwo. Od tego momentu – mimo choroby i ciąży – pacjentka miała zostać wyrejestrowana z systemu ubezpieczenia zdrowotnego.
Problemy kobiet w ciąży bez ubezpieczenia zdrowotnego
Zgodnie z obowiązującymi przepisami kobiecie w ciąży i połogu przysługuje bezpłatny dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej, jednak w praktyce Elektroniczna Weryfikacja Uprawnień Świadczeniobiorców oznaczyła pacjentkę jako osobę nieubezpieczoną, co doprowadziło do szeregu realnych utrudnień w dostępie do usług medycznych, takich jak:
- utrudniony dostęp do wizyt lekarskich i realizacji badań ciążowych,
- problemy z wystawianiem oraz realizacją recept (m.in. na insulinę czy leki przeciwpadaczkowe),
- odmowa realizacji zlecenia na system monitorowania glukozy m.in. poprzez portal internetowy FreeStyle Libre,
- konieczność każdorazowego udowadniania ciąży i przedstawiania dodatkowych dokumentów.
Pomimo osobistej interwencji ojca pacjentki w oddziale NFZ w Gdańsku sytuacja nie została rozwiązana – system nadal nie umożliwiał swobodnego dostępu do świadczeń. Po narodzinach dziecka pacjentka w dalszym ciągu mierzy się z trudnościami wynikającymi z tego, że w okresie pomiędzy wygaśnięciem stosunku pracy a porodem formalnie nie figurowała jako osoba ubezpieczona. Problem ten dotyczy nie tylko jej sytuacji zdrowotnej, ale również potencjalnych konsekwencji związanych z dostępem do świadczeń dla nowo narodzonego dziecka.
Czy kobieta w ciąży bez ubezpieczenia może liczyć na świadczenia na NFZ?
Pytania z interpelacji poselskiej nr 9860:
- Jaki jest status prawny pacjentek w ciąży, które utraciły status osoby ubezpieczonej wskutek wygaśnięcia umowy o pracę na zastępstwo (lub innej umowy terminowej) mimo przebywania na zwolnieniu lekarskim? Jaki jest zakres ich ochrony i jak długo trwa?
- Czy wobec opisanej sytuacji obowiązujące przepisy zapewniają kobietom realną ochronę prawną i zdrowotną?
- Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby uzyskać świadczenia z systemu ubezpieczenia zdrowotnego w okresie pomiędzy zakończeniem umowy o pracę a porodem?
- Czy system ubezpieczenia zdrowotnego nie powinien obejmować kobiet przez cały okres ciąży i później w czasie połogu w taki sposób, by ich status w systemie nie zmieniał się nawet w razie rozwiązania stosunku pracy?
- Ilu pacjentek rocznie dotyczy ten problem?
Opieka zdrowotna na NFZ niezależnie od posiadania statusu osoby ubezpieczonej
W odpowiedzi na interpelację poselską Ministerstwo Zdrowia tłumaczy, że opisane zagadnienia regulują przede wszystkim przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. oświadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146, dalej: „ustawa”) oraz wydanych do niej aktów wykonawczych.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy dostęp doświadczeń finansowanych ze środków publicznych na zasadach dotyczących osób ubezpieczonych przysługuje również innym niż ubezpieczeni osobom posiadającym miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które są w okresie ciąży, porodu lub połogu i posiadają obywatelstwo polskie lub uzyskały w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
W związku z powyższym kategoria osób wskazanych w interpelacji ma zapewniony dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych niezależnie od posiadania statusu osoby ubezpieczonej.
System opieki zdrowotnej w Polsce jest bowiem oparty na zasadach równości oraz solidarności społecznej. Wartości te przybierają postać zasad prawnych mających umocowanie zarówno w przepisach Konstytucji RP (art. 68 ust. 2), jak i ustawowym postanowieniu, że ubezpieczenie zdrowotne opiera się na zasadzie równego traktowania i solidarności społecznej (art. 65 pkt 1 ustawy). Uzasadnieniem funkcjonowania obu tych zasad w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego jest konieczność uwzględnienia sytuacji osób wymagających szczególnych rozwiązań.
Bezpłatne świadczenia zdrowotne dla kobiet w ciąży i połogu
Obowiązujące przepisy zapewniają więc kobietom realną ochronę prawną i zdrowotną, również w szczególnej sytuacji dotyczącej ciąży i połogu. Świadczenia, które zostały im udzielone, są finansowane z budżetu państwa. Z tego powodu to na świadczeniodawcach spoczywa obowiązek identyfikowania podstawy prawnej, na jakiej udzielają im świadczeń zdrowotnych. Podmioty lecznicze (m.in.: szpitale, przychodnie, poradnie), a także praktyki lekarskie i pielęgniarskie udzielające świadczeń zdrowotnych na podstawie kontraktu z NFZ nie mają prawa pobierać od tych osób opłat za ww. świadczenia, ani odsyłać ich z powodu braku ubezpieczenia. W takich sytuacjach należy kontaktować się z kierownikiem placówki lub właściwym Oddziałem NFZ.
Pacjentki w okresie ciąży, porodu i połogu w razie problemów z uzyskaniem przysługujących im świadczeń mogą się zwrócić o pomoc również do Rzecznika Praw Pacjenta, który stoi na straży ich prawa do opieki zdrowotnej i jest uprawniony do podjęcia interwencji.
Definicja połogu
Prawna definicja pojęcia połogu została określona w Części I pkt 4 ppkt 11 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1324, ze zm.), zgodnie z którą jest to okres rozpoczynający się po porodzie i trwający sześć tygodni (42 dni), w czasie którego w organizmie kobiety następuje cofanie się zmian spowodowanych ciążą i porodem.
Kobieta w ciąży - prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością
Jednocześnie pragnę wyjaśnić, że w związku z zapewnieniem opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych kobietom w ciąży i połogu Ministerstwo Zdrowia nie dysponuje odrębnymi danymi określonymi w pkt 5 interpelacji. Niezależnie od powyższego należy podkreślić, że zgodnie z art. 47c ustawy kobieta w okresie ciąży ma prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej i usług farmaceutycznych w aptekach, co tym bardziej podkreśla uwzględnienie przez ustawodawcę szczególnego znaczenia omawianych zagadnień. Kobiety w ciąży i w okresie połogu mają również prawo do dodatkowych świadczeń zdrowotnych lekarza dentysty oraz materiałów stomatologicznych stosowanych przy udzielaniu tych świadczeń, zakwalifikowanych jak oświadczenia gwarantowane dla tych osób. Świadczenia udzielane są po przedstawieniu dokumentu potwierdzającego ciążę lub połóg (dokumentacja medyczna, zaświadczenia lekarskie).
Lista świadczeń dla kobiet w ciąży na NFZ
Problematyką tą zajmuje się również ustawa z dnia 4 listopada 2016 roku o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin (Dz.U. z 2024 r. poz. 1829, ze zm.), która określa uprawnienia kobiet w ciąży do świadczeń opieki zdrowotnej. Zgodnie z art. 6 tej ustawy dotyczą one m.in.:
- diagnostyki prenatalnej,
- świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej,
- leczenia szpitalnego w tym zabiegów wewnątrzmacicznych,
- wsparcia psychologicznego,
- rehabilitacji leczniczej,
- zaopatrzenia w wyroby medyczne,
- opieki paliatywnej i hospicyjnej oraz
- poradnictwa laktacyjnego
- ze szczególnym uwzględnieniem matek dzieci urodzonych przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży lub urodzonych z masą urodzeniową poniżej 2500 g.