Osoba prowadząca pozarolniczą działalność ma obowiązek zgłosić się w ZUS jako płatnik składek oraz dokonać zgłoszenia do ubezpieczeń (w tym ubezpieczenia zdrowotnego) w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń (jeśli opłaca składkę tylko na własne ubezpieczenie albo na ubezpieczenie osób współpracujących). Jeśli zatrudnia pracowników, termin zgłoszenia płatnika składek biegnie od daty zatrudnienia pierwszego pracownika.
Podstawa wymiaru składki zdrowotnej
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 75% wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. W roku 2011 jest to kwota 2704,31 zł. Należy pamiętać o tym, że przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne nie stosuje się ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.
W sytuacji gdy osoba prowadząca pozarolniczą działalność uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca z każdego z tych tytułów odrębnie. Mamy wtedy do czynienia ze zbiegiem tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego. Na przykład osoba prowadząca pozarolniczą działalność jest jednocześnie zatrudniona na podstawie umowy o pracę lub wykonuje umowę-zlecenie albo też posiada prawo do emerytury lub renty. Składka na ubezpieczenie zdrowotne w takich przypadkach jest opłacana zarówno z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę (umowy-zlecenia), jak i z tytułu pozarolniczej działalności.
Przykład
Anna P. jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę z miesięcznym wynagrodzeniem 2500 zł i jednocześnie od 1 sierpnia 2011 r. prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji. Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana zarówno ze stosunku pracy, jak i z pozarolniczej działalności.
Więcej niż jedną składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłacają również osoby prowadzące kilka rodzajów pozarolniczej działalności. Jeżeli ubezpieczony prowadzący pozarolniczą działalność uzyskuje przychody z więcej niż jednego rodzaju działalności, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności.
Rodzajami działalności są:
- działalność gospodarcza prowadzona w formie: spółki cywilnej, jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki jawnej, spółki komandytowej, spółki partnerskiej,
- wykonywanie działalności twórczej lub artystycznej przez twórcę lub artystę,
- wykonywanie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
- wykonywanie wolnego zawodu, z którego przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
- inna niż określona wyżej pozarolnicza działalność gospodarcza prowadzona na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.
Przykład
Monika C. prowadzi pozarolniczą działalność jako wspólnik spółki cywilnej i jednocześnie jest wspólnikiem spółki jawnej. Ponieważ uzyskuje ona przychody z dwóch rodzajów działalności, zobowiązana jest do opłacania dwóch składek na ubezpieczenie zdrowotne: z tytułu uczestnictwa w spółce cywilnej oraz jako wspólnik spółki jawnej.
Należy pamiętać o tym, że osoba prowadząca pozarolniczą działalność, która uzyskuje przychody z więcej niż jednej spółki w ramach tego samego rodzaju działalności, składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca odrębnie od każdej spółki.
Przykład
Od marca 2011 r. Marek W. jest jedynym wspólnikiem w dwóch jednoosobowych spółkach z o.o. Jest on zobowiązany do opłacania dwóch składek na ubezpieczenie zdrowotne, gdyż uzyskuje przychody z dwóch spółek tego samego rodzaju.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru oraz jest miesięczna i niepodzielna. Nie podlega zatem proporcjonalnemu pomniejszeniu do liczby dni podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym miesiącu kalendarzowym.
Składki na ubezpieczenie zdrowotne nie pomniejsza się proporcjonalnie za okresy pobierania zasiłków przyznanych na podstawie przepisów ustawy zasiłkowej. Tym samym osoba prowadząca pozarolniczą działalność, która przez cały miesiąc lub jego część przebywała na zasiłku chorobowym, ma obowiązek opłacić składkę zdrowotną za ten okres w pełnej wysokości.
Zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej
Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wymienia przypadki, w których osoby prowadzące pozarolniczą działalność w ogóle nie opłacają składek na ubezpieczenie zdrowotne z tego tytułu.
Osoba, której świadczenie emerytalne bądź rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, nie opłaca składki zdrowotnej z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, jeśli osoba ta:
- uzyskuje dodatkowe przychody z działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury lub
- opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest także opłacana przez osobę, która posiada umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności i jednocześnie prowadzi pozarolniczą działalność, jeśli spełnia ona wymienione wyżej warunki.
W tych przypadkach wymienione osoby podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, są natomiast zwolnione z opłacania składek na to ubezpieczenie. Mają więc obowiązek zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego i składać w każdym miesiącu dokumenty rozliczeniowe, w których wykazują obowiązującą je podstawę wymiaru składki oraz składkę w wysokości „zero”.
Natomiast osoba o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, która uzyskuje przychody jedynie z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy przy niej, składki na ubezpieczenie zdrowotne opłaca w wysokości nieprzekraczającej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Podstawa prawna:
- art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, art. 69 ust. 1, art. 74 ust. 1, art. 79 ust. 1, art. 82 ust. 1–4 oraz ust. 8–10 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.),
- art. 13 pkt 4, art. 43 ust. 1, art. 47 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).