W przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika, o którym mowa w art. 85 ust. 1-13 ustawy (czyli np. przez pracodawcę, zleceniodawcę, organ rentowy), jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obliczonej przez tego płatnika zgodnie z przepisami ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.) - składkę na ubezpieczenie zdrowotne obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki.
Zasada obniżenia składki na ubezpieczenie zdrowotne do wysokości zaliczki na podatek dochodowy nie obowiązuje jednak wówczas, gdy podstawę obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowią następujące przychody:
• przychód ubezpieczonego wolny od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, od którego płatnik nie oblicza zaliczki na ten podatek, tzn. przychody otrzymane przez podatnika, jeżeli pochodzą od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych ze środków bezzwrotnej pomocy, w tym ze środków programów ramowych badań, rozwoju technicznego i prezentacji Unii Europejskiej i z programów NATO, przyznanych na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartych z tymi państwami, organizacjami lub instytucjami przez Radę Ministrów, właściwego ministra lub agencje rządowe, w tym również w przypadkach, gdy przekazanie tych środków jest dokonywane za pośrednictwem podmiotu upoważnionego do rozdzielania środków bezzwrotnej pomocy,
• przychód ubezpieczonego wolny od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych umów międzynarodowych, od którego płatnik nie oblicza zaliczki na ten podatek, w stosunku do ubezpieczonych, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 i 16 ustawy, czyli np. w stosunku do pracowników oraz osób pobierających emeryturę lub rentę,
• przychód członka służby zagranicznej wykonującego obowiązki służbowe w placówce zagranicznej, z wyłączeniem dodatku zagranicznego i innych świadczeń przysługującym tym osobom,
• przychód ubezpieczonego wolny od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 74 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (np. przychód w postaci otrzymanej z zagranicy renty inwalidzkiej z tytułu inwalidztwa wojennego), od którego płatnik nie oblicza zaliczki na ten podatek, w stosunku do ubezpieczonych pobierających emeryturę lub rentę.
W czterech ww. przypadkach nie można obniżyć składki na ubezpieczenie zdrowotne do wysokości zaliczki na podatek. Oznacza to, że pomimo braku zaliczki na podatek dochodowy od wspomnianych przychodów - istnieje obowiązek odprowadzenia od tych przychodów składki na ubezpieczenie zdrowotne (składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest obniżona do wysokości zaliczki i tym samym odprowadzana jest w pełnej wysokości, tj. w wysokości 9% tegoż przychodu).
Z obniżenia składki na ubezpieczenie zdrowotne do wysokości zaliczki na podatek dochodowy nie mogą skorzystać osoby samodzielnie odprowadzające składkę na ubezpieczenie zdrowotne, czyli np. osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą czy osoby ubezpieczające się dobrowolnie w NFZ. Z omawianego obniżenia składki nie mogą także skorzystać członkowie rad nadzorczych objęci obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.
Należy zaznaczyć, że od 1 października 2007 r. płatnik składki, który obniżył składkę na ubezpieczenie zdrowotne do wysokości zaliczki na podatek dochodowy - nie ma już obowiązku przekazywania do Narodowego Funduszu Zdrowia zestawienia składek na ubezpieczenie zdrowotne pobranych z uwzględnieniem ww. obniżenia składki. Ustawodawca zlikwidował obowiązek przekazywania takich danych w formie elektronicznej, jak i w formie dokumentu pisemnego (możliwość przekazywania danych w formie dokumentu pisemnego przysługiwała płatnikom składek rozliczającym składki nie więcej niż za 5 osób).
Odliczanie składki na ubezpieczenie zdrowotne od podatku
Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu:
• od podatku dochodowego od osób fizycznych - na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• od ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, karty podatkowej oraz zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych - na zasadach określonych w ustawie z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (DzU nr 144, poz. 930 ze zm.).
Podatek dochodowy, obliczony zgodnie z art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (czyli podatek obliczony wedle skali podatkowej obowiązującej w danym roku od dochodu pomniejszonego o ulgi podlegające odliczeniu od dochodu) lub zgodnie z jej art. 30c (czyli tzw. podatek liniowy od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej wyliczony według stawki 19%), w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne:
• opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
• pobranej w roku podatkowym przez płatnika zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Przytoczony powyżej punkt 1 dotyczy osób samodzielnie odprowadzających składkę na ubezpieczenie zdrowotne, czyli osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, natomiast punkt 2 reguluje sytuację osób, których składka na ubezpieczenie zdrowotne odprowadzana jest za pośrednictwem ich płatnika, np. za pośrednictwem pracodawcy, zleceniodawcy, organu rentowego, urzędu pracy.
Odliczeniu podlegają składki na ubezpieczenie zdrowotne odprowadzane obowiązkowo, jak też składki odprowadzane przez osoby mające zawartą z Narodowym Funduszem Zdrowia umowę dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego.
Obniżenie podatku dochodowego od osób fizycznych o odprowadzone składki na ubezpieczenie zdrowotne nie dotyczy jednak składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) wolny od podatku na podstawie art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Andrzej Sidorko