Narodowy Fundusz Zdrowia
Należy zaznaczyć, że w myśl przepisów przejściowych zamieszczonych w ustawie z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU nr 210, poz. 2135 ze zm.), zwanej dalej ustawą, składka w wysokości 9% obowiązuje dopiero od 1 stycznia 2007 r. W okresie od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2004 r. wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosiła bowiem nie 9%, lecz 8,25% podstawy jej wymiaru, w 2005 r. - 8,5%, a w 2006 r. - 8,75% podstawy jej wymiaru.
Skoro składka na ubezpieczenie zdrowotne to obecnie 9% podstawy wymiaru składki - istotne znaczenie dla ustalenia wysokości odprowadzanej składki ma kwota stanowiąca dla danej osoby podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Została ona natomiast różnorodnie ukształtowana dla poszczególnych kategorii ubezpieczonych.
Poniżej przedstawione zostały przykładowe podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla poszczególnych grup osób odprowadzających tę składkę.
Podstawa wymiaru składki dla pracowników
Do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób spełniających warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym i będących pracownikami stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób. Zgodnie natomiast z ustawą z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Za przychód ze stosunku pracy uważa się z kolei wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Dlatego należy przyjąć, że jeżeli od danego przychodu pracownika odprowadzana jest składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, to od takiego przychodu należna jest także składka na ubezpieczenie zdrowotne. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pracowników nie stosuje się jednak wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz nie stosuje się ograniczenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne do wysokości trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (w 2007 r. jest to kwota 78 480 zł). Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pracownika pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez pracownika a potrąconych przez pracodawcę (płatnika) ze środków pracownika, zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Ponadto w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.) wskazano m.in. rodzaje przychodów pracowników wyłączonych z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a co za tym idzie również z podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Skoro zatem w przypadku pracowników objętych ubezpieczeniem społecznym (emerytalnym i rentowym) podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest kwota stanowiąca podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne (z wymienionymi wcześniej wyjątkami), to tym samym, jeśli określony przychód nie wchodzi w skład podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne, to wyłącza się go również z podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Przykład
Zgodnie z ww. rozporządzeniem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (a w rezultacie również na ubezpieczenie zdrowotne) nie stanowi np. przychód pracownika w postaci odprawy pieniężnej przysługującej w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Dlatego, jeśli pracownik w związku z przejściem na rentę otrzymał od pracodawcy przysługującą mu z tego tytułu odprawę pieniężną, to z uwagi na to, że przychód ze wspomnianej odprawy nie stanowi podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, należy również przyjąć, iż nie stanowi on podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Oznacza to, że pracodawca nie oblicza i nie odprowadza składki na ubezpieczenie zdrowotne od powyższej odprawy rentowej.
W podstawie wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracownika uwzględnia się przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarł z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz tego pracodawcy. A zatem mimo osiągania przychodu ze wspomnianych umów pracownik nadal podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu wyłącznie jako pracownik. Uzyskiwanie przychodu z tytułu tych umów wpływa natomiast na wzrost podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pracownika.
Podstawa wymiaru składki dla osób prowadzących działalność gospodarczą
W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (oraz osób z nimi współpracujących), które spełniają warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym - podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Składka w nowej wysokości obowiązuje dla tych osób od 3. miesiąca następnego kwartału (np. 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z III kwartału 2007 r. stanowi podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne w grudniu 2007 r. oraz w styczniu i lutym 2008 r.).
Andrzej Sidorko