Wnioskodawca zwrócił się 1 grudnia 2002 r. do ZUS o przyznanie mu prawa do renty. Zakład odmówił. Po ponad czteroletnim postępowaniu rentę jednak przyznano. ZUS wypłacił zaległe świadczenie. Uznał jednak, że ponieważ w 2003 i 2004 roku wnioskodawca pracował, to należy odpowiednio obniżyć rentę za ten okres i potrącił stosowne kwoty. Wnioskodawca nie zgodził się z taką interpretacją przepisów i odwołał się do sądu.
Sąd I instancji stwierdził, że zgodnie z art. 104 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353), prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te są zmniejszane w razie osiągania przychodu z tytułu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, ale tylko jeśli równocześnie otrzymuje się świadczenie. Dlatego decydujące znaczenie dotyczące możliwości zmniejszenia renty ma moment osiągnięcia przychodu, a nie okres, za jaki rencista pobrał wynagrodzenie. Sąd II instancji powziął wątpliwość co do interpretacji tego przepisu i uznał, że w tej kwestii powinien się wypowiedzieć Sąd Najwyższy.
Sąd ten stwierdził w uchwale, że świadczenie rentowe z wyroku sądu podlega zmniejszeniu z tytułu osiągania przychodu z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo działalności gospodarczej dopiero za okres następujący po ustaleniu prawa do tego świadczenia. W ustnym uzasadnieniu sąd stwierdził, że przepis art. 104 odnosi się do rencisty. Ubezpieczony staje się nim dopiero od momentu decyzji właściwego organu bez względu na to, czy wcześniej spełniał warunki do przyznania świadczenia. Zatem przychód określony w przepisie art. 104 ust. 1 będący podstawą zmniejszenia świadczenia oznacza przychód osiągany, a nie osiągnięty w przeszłości. Także wykładania funkcjonalna przepisu wskazuje na to, że ustawodawca łączy prawo do otrzymywania świadczenia z przychodem sformułowanym w przepisie. Ma on na celu danie wyboru renciście do tego, z jakiego źródła chce osiągać dochody - powrócić na rynek pracy czy otrzymywać tylko rentę, ewentualnie rentę stosunkowo obniżoną o część kwoty, którą zarabia. Obniżenie renty może dotyczyć tylko osoby, która już ją otrzymuje, a nie ubiega się o nią.
Sygn. akt II UZP 2/08
Maria Sankowska