Czy osoba pobierająca rentę wypadkową uzyska prawo do wcześniejszej emerytury

Państwa pracownik nabędzie prawo do wcześniejszej emerytury w wieku 60 lat pod warunkiem, że 1 stycznia 1999 r. miał 25-letni staż pracy, w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach, nie jest członkiem OFE (a jeśli jest, to gdy złoży wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa) oraz rozwiąże stosunek pracy. Jeżeli praca wykonywana przez pracownika byłaby pracą w szczególnych warunkach wymienioną w załączniku nr 1 lub nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, to wówczas, po spełnieniu warunków wymienionych w tej ustawie, Państwa pracownik spełniłby również warunki do przyznania emerytury pomostowej.

Uprawnienia do renty wypadkowej oraz orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia nie uprawniają ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r. do przyznania wcześniejszej emerytury. Jeżeli jednak pracownik spełni warunki konieczne do uzyskania tego świadczenia z innego tytułu, ZUS mu je przyzna. Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które wykonywały prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A rozporządzenia z 7 lutego 1983 r., uzyskają prawo do wcześniejszej emerytury (tj. przed osiągnięciem 60 lat przez kobiety i 65 lat przez mężczyzn), odpowiednio – kobieta w wieku 55 lat, a mężczyzna w wieku 60 lat, jeżeli 1 stycznia 1999 r. spełniły następujące warunki:

• posiadały 20-letni (kobiety) lub 25-letni (mężczyźni) okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 15 lat wykonywały pracę w szczególnych warunkach,
• nie przystąpiły do OFE (albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa),
• rozwiązały dotychczasowy stosunek pracy.

W niektórych przypadkach ubezpieczony może uzyskać prawo do emerytury wcześniej niż po ukończeniu 55 i 60 lat. Dotyczy to sytuacji, kiedy ubezpieczony wykonuje prace wskazane w wykazie B rozporządzenia. Jeżeli ubezpieczony ubiega się o emeryturę z tytułu ukończenia niższego wieku emerytalnego niż 55 lat – kobieta i 60 lat – mężczyzna, określonego w § 5–7 i § 9 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r., wymagane jest, aby wiek ten został ukończony w czasie wykonywania tej pracy albo w czasie innej pracy, do której pracownik został skierowany ze względów zdrowotnych.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Rodzaje prac uznanych za prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, których wykonywanie uprawnia do przyznania wcześniejszej emerytury, są wymienione w załącznikach do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników. Natomiast konkretne stanowiska, na których wykonywana praca została uznana za pracę w szczególnych warunkach w poszczególnych zakładach pracy, są wymienione w zarządzeniach resortowych, wydanych przez właściwych kierowników urzędów centralnych.

Wykazy stanowisk, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, mają zastosowanie do zakładów podległych właściwym ministrom, kierownikom urzędów centralnych i centralnym związkom spółdzielczym oraz przez nie nadzorowanych. Wykazy te stosuje się także w jednostkach organizacyjnych:

• które powstały w drodze przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w inne przedsiębiorstwo (przedsiębiorstwa) lub w spółkę (spółki),
• które zostały przekazane organom samorządu terytorialnego,
• dla których uprawnienia i obowiązki organu założycielskiego przejęli wojewodowie lub inne organy państwowe.

Zakładowe wykazy stanowisk pracy w szczególnych warunkach (np. ustalone w drodze zarządzenia dyrektora) nie mogą stanowić podstawy do uznawania prac za wykonywane w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Od 24 czerwca 2004 r., tj. od dnia ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 14 czerwca 2004 r. (sygn. P 17/03), prawo do emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach uzyskali także pracownicy zatrudnieni u prywatnych pracodawców.

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w powołanym rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W związku z tym nie będzie uznana za taką pracę praca wykonywana np. w połowie wymiaru czasu pracy i tylko przez kilka lub kilkanaście dni w miesiącu.

Przez pojęcie pracy wykonywanej stale należy rozumieć pracę wykonywaną na danym stanowisku pracy, zgodnie z rozkładem czasu pracy i w pełnym wymiarze czasu pracy, ustalonym dla tego stanowiska. Przy ustalaniu okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach nie należy uwzględniać przypadających po 14 grudnia 1991 r. okresów niezdolności do pracy, za które zostały wypłacone świadczenia chorobowe, tj. okresów wypłaty zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego. Przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach nie uwzględnia się również okresów urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego oraz służby wojskowej. Natomiast do okresu pracy w szczególnych warunkach wlicza się okresy urlopu wypoczynkowego.

WAŻNE!

Do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie są wliczane okresy niezdolności do pracy przypadające po 14 grudnia 1991 r., za które zostały wypłacone świadczenia chorobowe oraz okresy urlopu wychowawczego, bezpłatnego i służby wojskowej.

Ubezpieczony, urodzony 22 września 1956 r., posiada na 1 stycznia 1999 r. 26-letni okres składkowy i nieskładkowy (2 lata zasadniczej służby wojskowej i 24-letni okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę), w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej w hutnictwie. Prace te wykonuje do chwili obecnej. Nie jest on członkiem OFE. Ponieważ w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego uprawniającego do uzyskania wcześniejszej emerytury (22 września 2011 r.) ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach (wymienioną w dziale III wykazu B rozporządzenia), spełni warunki do przyznania emerytury, jeśli rozwiąże stosunek pracy (§ 7 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.).

Jeżeli Państwa pracownik jest członkiem OFE, to w celu uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu posiadania okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze musi złożyć wniosek o wykreślenie z rejestru członków OFE i przekazanie środków zgromadzonych na rachunku OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. ZUS wykreśli wówczas wpis o członkostwie w OFE z Centralnego Rejestru Członków OFE i zawiadomi o tym wykreśleniu Fundusz Emerytalny.

W przypadku ubezpieczonych, którzy pozostają w stosunku pracy w dniu zgłoszenia wniosku o wcześniejszą emeryturę, warunkiem jej uzyskania jest rozwiązanie dotychczasowego stosunku pracy.

Natomiast prawo do emerytury pomostowej na warunkach określonych w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych przysługuje pracownikowi, który spełnia następujące warunki:

• urodził się po 31 grudnia 1948 r.,
• ma okres pracy w szczególnych warunkach (lub o szczególnym charakterze) wynoszący co najmniej 15 lat,
• ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat (mężczyźni) lub co najmniej 20 lat (kobiety),
• osiągnął wiek co najmniej 60 lat (mężczyźni) lub 55 lat (kobiety),
• przed 1 stycznia 1999 r. wykonywał:
• prace w szczególnych warunkach (lub w szczególnym charakterze), wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.,
• prace w szczególnych warunkach (lub o szczególnym charakterze) wymienione w załączniku nr 1 lub nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych,
• po 31 grudnia 2008 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach (lub o szczególnym charakterze), wymienione w załącznikach nr 1 i nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych,
• rozwiązał stosunek pracy.

Przy badaniu wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przyjmuje się okresy pracy wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy:

• w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., przebyte do 31 grudnia 2008 r.,
• w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienione w załączniku nr 1 lub nr 2, przebyte zarówno przed 1 stycznia 2009 r., jak i po 31 grudnia 2008 r.

Przy ustalaniu wymaganego 15-letniego okresu pracy powyższe okresy sumuje się.

Ubezpieczony urodzony w listopadzie 1951 r. posiada przebyte do 31 grudnia 2008 r. okresy pracy w szczególnych warunkach wymienione w złączniku A do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w wymiarze 10 lat i wymienione w wykazie B w wymiarze 4 lat. Ponadto w latach 2009–2010 wykonywał pracę w szczególnych warunkach, wymienioną w załączniku nr 1 do ustawy, w wymiarze 2 lat. Łączny okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach wynosi 16 lat. Zatem pracownik posiada wystarczająco długi okres pracy w szczególnych warunkach do przyznania emerytury pomostowej.

Pracownik, który po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionej w załączniku nr 1 lub nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, spełni warunek wymaganego 15-letniego stażu „szczególnego”, jeśli na 1 stycznia 2009 r. posiadał wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionej w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych.

Jeżeli Państwa pracownik spełnia warunki zarówno do przyznania wcześniejszej emerytury, jak i emerytury pomostowej, powinien zdecydować, o które świadczenie będzie składał wniosek.

Powinni Państwo pomóc skompletować pracownikowi niezbędne dokumenty do przyznania wcześniejszej emerytury lub emerytury pomostowej. Należą do nich:

• wniosek o emeryturę (najlepiej, jeżeli będzie złożony na formularzu ZUS Rp-1E) albo o emeryturę pomostową (formularz ZUS Rp- 1Epom),
• kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych (formularz ZUS Rp-6), w którym należy zamieścić informacje o przebytych okresach składkowych i nieskładkowych oraz informacje o dokumentach, jakie są przedkładane na potwierdzenie tych okresów,
• dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe (m.in. świadectwo pracy, legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca odpowiednie wpisy),
• zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (formularz ZUS Rp-7) lub inne dokumenty potwierdzające wysokość zarobków za poszczególne lata, potwierdzające wysokość wynagrodzeń w celu ustalenia podstawy wymiaru wcześniejszej emerytury (dokument ten nie jest wymagany do przyznania emerytury pomostowej),
• dokumenty potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach, którymi są:
• świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach,
• świadectwo pracy,
• kserokopie dokumentów potwierdzające okresy pracy, sporządzone przez archiwa na podstawie posiadanej przez nie dokumentacji osobowej – w przypadku braku następcy prawnego zlikwidowanego zakładu pracy,
• zaświadczenie potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w ustawie o emeryturach pomostowych.

WAŻNE!

Do przyznania emerytury pomostowej nie jest wymagany formularz ZUS Rp-7, chyba że jest konieczny dla potwierdzenia ogólnego stażu pracy (okresów składkowych i nieskładkowych).

Formularze wniosków, kwestionariusze oraz zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu są dostępne na stronie internetowej www.zus.pl.

Podstawa prawna:

• art. 32, art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.),
• § 1–15 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.),
• art. 4, art. 49 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.).