Wolontariuszem jest osoba, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (DzU nr 96, poz. 873 ze zm., zwana dalej ustawą o wolontariacie). Zadania wykonywane przez wolontariusza odpowiadają w zasadzie świadczeniu pracy. Oznacza to, że wolontariusz realizuje określonego rodzaju świadczenia na rzecz korzystającego, pozostając w tym zakresie pod jego kierownictwem.
W ustawie o wolontariacie ustanawia zamknięty katalog podmiotów, na rzecz których mogą być wykonywane zadania przez wolontariusza (art. 42 ustawy).
Wolontariusze mogą wykonywać świadczenia odpowiadające świadczeniu pracy na rzecz:
• organizacji pozarządowych w zakresie ich działalności statutowej, w szczególności w zakresie działalności pożytku publicznego,
• organów administracji publicznej, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej,
• jednostek organizacyjnych podległych organom administracji publicznej lub nadzorowanych przez te organy, z wyłączeniem prowadzonej przez te jednostki działalności gospodarczej.
Wolontariusz powinien posiadać kwalifikacje i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeń, jeżeli obowiązek posiadania takich kwalifikacji i spełniania stosownych wymagań wynika z odrębnych przepisów.
Ustawa wprowadza obowiązek zawarcia między korzystającym a wolontariuszem porozumienia. Może ono być więc zawarte w formie ustnej. Do celów dowodowych oraz aby ustrzec się przed zarzutem zatrudniania „na czarno”, warto byłoby zawierać porozumienia pisemne.
Porozumienie musi zostać sporządzone na piśmie, gdy świadczenie wolontariusza wykonywane jest przez okres dłuższy niż 30 dni. Wolontariusz może domagać się także pisemnego potwierdzenia każdego zawartego porozumienia. Ponadto korzystający ma obowiązek wydania na żądanie wolontariusza pisemnego zaświadczenia o wykonaniu świadczeń, w tym o ich zakresie.
Obowiązki korzystającego zostały sprowadzone przede wszystkim do podstawowych kwestii związanych z bezpieczeństwem wykonywanej pracy.
Korzystający jest zobowiązany:
• informować wolontariusza o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywanymi świadczeniami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,
• zapewnić wolontariuszowi, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach, bezpieczne i higieniczne warunki wykonywania przez niego świadczeń, w tym w zależności od rodzaju świadczeń i zagrożeń związanych z ich wykonywaniem odpowiednie środki ochrony indywidualnej,
• pokrywać, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach, koszty podróży służbowych i diet (art. 45 ustawy o wolontariacie).