PROBLEM
Zawarliśmy umowę zlecenia z osobą, dla której był to jedyny tytuł do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Zleceniobiorca został zgłoszony do ZUS od pierwszego dnia wykonywania umowy. W umowie wynagrodzenie zostało określone w formie prowizji. Zatrudniony po niespełna 2 miesiącach zrezygnował z dalszego realizowania zlecenia, nie uzyskując ostatecznie żadnego przychodu z powodu niesprzedania ani jednego produktu. W trakcie trwania umowy zleceniobiorca korzystał z bezpłatnej opieki medycznej. Czy miał do tego prawo i czy nie czekają nas jako płatnika sankcje za nieprawidłowe zgłoszenie do ubezpieczeń tego zleceniobiorcy?
RADA
Mimo nieuzyskania jakiegokolwiek przychodu z zawartej umowy zlecenia, zleceniobiorca miał prawo do korzystania ze świadczeń służby zdrowia finansowanych ze środków publicznych. Takie prawo przysługuje mu również w okresie 30 dni po zakończeniu trwania tej umowy. Jako płatnik składek prawidłowo zgłosili Państwo swojego zleceniobiorcę do ZUS.
Zobacz również serwis: Ubezpieczenia
UZASADNIENIE
Państwa zleceniobiorca podlegał z tytułu zawartej umowy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Mógł też dobrowolnie przystąpić do ubezpieczenia chorobowego. Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne z tytułu wykonywania umowy zlecenia trwają od dnia wskazanego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy.
UWAGA!
Nieodpłatny charakter umowy zlecenia musi jednoznacznie wynikać z jej treści.
Zgłoszenia do wspomnianych ubezpieczeń dokonuje zatrudniający podmiot w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń na druku ZUS ZUA lub ZUS ZZA (gdy zleceniobiorca jest objęty tylko ubezpieczeniem zdrowotnym, np. z powodu zbiegu tytułów do ubezpieczeń).
Umowa zlecenia może być zarówno odpłatna, jak i nieodpłatna. W tym drugim przypadku:
- nieodpłatny charakter umowy musi wyraźnie wynikać z jej postanowień,
- z tytułu takiej umowy zleceniobiorca nie podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.
W przedstawionej przez Państwa sytuacji umowa zlecenia nie była umową nieodpłatną, lecz wynagrodzenie za jej wykonanie określono prowizyjnie. Umowa ta stanowiła zatem tytuł do objęcia ubezpieczeniami, w tym ubezpieczeniem zdrowotnym, a osoba zatrudniona na podstawie tej umowy musiała zostać zgłoszona do ZUS. Zgłoszenie Państwa zleceniobiorcy było prawidłowe.
Zobacz także: Ubezpieczenie społeczne zleceniobiorcy
Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego uważa się za spełniony po zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego osoby podlegającej temu obowiązkowi oraz opłaceniu składki w terminie i na zasadach określonych w ustawie (art. 67 ust. 1 ustawy zdrowotnej). Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorców wynagradzanych prowizyjnie jest przychód osiągnięty z umowy zlecenia (pomniejszony o potrącane z wynagrodzenia zleceniobiorcy kwoty składek emerytalnej, rentowej i chorobowej, jeżeli zleceniobiorca podlega również tym ubezpieczeniom). W przypadku Państwa zleceniobiorcy przychód ze zlecenia wynosi 0, ponieważ mimo wykonywania umowy zleceniobiorca nie sprzedał żadnego produktu i w związku z tym nie wypracował żadnej prowizji. Fakt nieuzyskania żadnego wynagrodzenia z racji zawartej odpłatnej umowy zlecenia nie wyklucza zleceniobiorcy z grona ubezpieczonych. Należy zatem uznać, że mimo iż zleceniobiorca nie wypracował przychodu i dlatego nie opłacili Państwo za niego żadnej składki, miał on prawo do korzystania ze świadczeń państwowej opieki medycznej. Prawo to przysługiwało mu w okresie:
- wykonywania umowy zlecenia, a także
- 30 dni po zakończeniu umowy i ustaniu tytułu do ubezpieczeń (art. 67 ust. 4 ustawy zdrowotnej).
UWAGA!
Zleceniobiorca podlegający ubezpieczeniu zdrowotnemu może korzystać z bezpłatnej opieki medycznej, nawet jeśli przez cały okres trwania umowy zlecenia nie uzyska żadnego wynagrodzenia.
Brak wypłaty wynagrodzenia za zlecenie, będące tytułem do ubezpieczeń w ZUS, nie zwalnia zleceniodawcy z obowiązku składania za zatrudnionego raportów ZUS RCA/RZA (z wykazaną zerową podstawą składek i zerowymi składkami) oraz wydawania mu (np. na jego żądanie) dokumentów poświadczających jego prawo do świadczeń zdrowotnych (np. RMUA z zerowymi wartościami podstaw wymiaru składek oraz zerowymi składkami).
Trzeba jednak wspomnieć, że umowy objęte ubezpieczeniami społecznymi oraz ubezpieczeniem zdrowotnym mogą być analizowane pod kątem tego, czy istotnie stanowiły tytuł do ubezpieczeń. ZUS może weryfikować, czy osoba zgłoszona do ubezpieczeń społecznych faktycznie posiada tytuł do objęcia tymi ubezpieczeniami, określony w obowiązujących przepisach. Uprawnienie takie nadaje mu art. 68 ustawy systemowej. ZUS wyda decyzję wyłączającą zleceniobiorcę z ubezpieczeń społecznych, jeżeli uzna, że umowa zlecenia została zawarta dla pozoru lub w celu obejścia prawa.
Zobacz również: Forum Kadry - ZUS i Płace
Po uprawomocnieniu się decyzji zleceniobiorca nie będzie podlegał także ubezpieczeniu zdrowotnemu, gdyż obowiązek jego ubezpieczenia zdrowotnego powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach ustawy systemowej. W konsekwencji NFZ będzie mógł uznać, że zleceniobiorca w czasie wykonywania pracy na podstawie zakwestionowanej umowy cywilnoprawnej oraz po jej zakończeniu nie był uprawniony do bezpłatnego korzystania z państwowej służby zdrowia. Może to oznaczać konieczność zwrotu kosztów świadczeń udzielonych mu w okresie, kiedy nie posiadał tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego (art. 50 ust. 16 ustawy zdrowotnej).
PRZYKŁAD
Właściciel sklepu sportowego zatrudnił od 1 marca br. na umowę zlecenia swego znajomego, zgłaszając go do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego (mężczyzna ten nie posiadał żadnych innych tytułów do ubezpieczeń). Przedmiotem umowy było badanie trendów konsumenckich w handlu asortymentem sportowym. Zatrudniony nie stawiał się u zleceniodawcy, nie miał wyznaczonych celów do osiągnięcia ani obowiązku składania sprawozdań z efektów swej pracy. Nie sporządzał raportów objętych umową zlecenia i nie było żadnych świadków wykonywania tej umowy. ZUS w takich okolicznościach może podważyć zasadność zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, uzasadniając to tym, że umowa zlecenia została zawarta dla pozoru, a jej faktycznym celem nie było nawiązanie stosunku cywilnoprawnego charakterystycznego dla tej umowy, lecz np. uzyskanie prawa do świadczeń zdrowotnych lub prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Podstawa prawna:
● art. 13 pkt 2, art. 68 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585; ost.zm. Dz.U. z 2012 r., poz. 1548
● art. 50 ust. 16, art. 67 ust. 1–2, ust. 4, art. 69 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – j.t. Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 154
Więcej w MONITORZE prawa pracy i ubezpieczeń - Zamów prenumeratę >>