Strony mogą w treści umowy zlecenia określić sąd, który będzie właściwy miejscowo do rozpatrywania każdego sporu powstałego w przyszłości w związku z wykonywaniem umowy zlecenia. Sąd umownie określony staje się wówczas wyłącznie właściwy. Nie ma przeszkód, aby w umowie zlecenia ustalić obowiązek podjęcia próby polubownego rozstrzygnięcia sporu powstałego w związku z wykonywaniem zlecenia.
UZASADNIENIE
Na podstawie ogólnych zasad określania właściwości miejscowej sądu powództwo wytacza się przed sądem pierwszej instancji, w którego okręgu – w zależności od sytuacji – pozwany mieszka lub ma swoją siedzibę (art. 27 i art. 30 Kodeksu postępowania cywilnego). W niektórych sytuacjach przepisy ustalają właściwość przemienną. Oznacza to, że w ściśle określonych granicach powództwo można wytoczyć bądź według przepisów o właściwości ogólnej, bądź przed sądem oznaczonym w odniesieniu do danej sytuacji w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Strony umowy zlecenia mogą więc wytoczyć powództwo zgodnie z właściwością ogólną lub np.:
- powództwo o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można wytoczyć przed sądem, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału (art. 33 Kodeksu postępowania cywilnego),
- powództwo o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, jak też o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sądem miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem (art. 34 Kodeksu postępowania cywilnego).
Strony umowy zlecenia mają możliwość umówienia się na piśmie o poddanie sądowi pierwszej instancji, który według przepisów nie jest miejscowo właściwy, sporu już wynikłego lub sporów mogących w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego (art. 46 Kodeksu postępowania cywilnego). Sąd ten będzie wówczas wyłącznie właściwy, jeżeli strony nie postanowiły inaczej lub jeżeli powód nie złożył pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Dodatkowo, strony mogą w ten sposób ograniczyć prawo wyboru przez powoda sądu między kilku sądami właściwymi dla takich sporów.
W ten sposób strony nie mogą jednak zmieniać właściwości wyłącznej. W przedstawionej sytuacji przepisy o właściwości wyłącznej sądu nie znajdą jednak zastosowania.
WAŻNE!
Strony umowy zlecenia nie mogą zmieniać właściwości wyłącznej sądu.
Określona przez strony w umowie zlecenia właściwość wyłączna sądów do rozpoznawania ich spraw oznacza, że określona w ten sposób właściwość eliminuje każdą inną właściwość – ogólną lub przemienną (postanowienie Sądu Najwyższego z 29 listopada 1982 r., I CZ 98/82).
W celu umownego określenia właściwości sądu nie jest wymagane zawieranie odrębnej od umowy zlecenia umowy dotyczącej samej kwestii właściwości miejscowej sądu. Wystarczające jest umieszczenie w treści zlecenia odpowiedniego zapisu.
PRZYKŁAD
Zleceniodawca i zleceniobiorca wprowadzili do umowy zlecenia następujący zapis umowny: „Wszelkie spory wynikłe z niniejszej umowy będą rozstrzygane przez sąd właściwy dla siedziby Zleceniodawcy”. Takie uregulowanie właściwości sądu w razie ewentualnego sporu dotyczącego wykonywania zlecenia jest prawidłowe.
Zapis dotyczący sądu musi mieć formę pisemną. W przypadkach gdy umowa zlecenia byłaby zawarta w formie ustnej (co chociażby ze względów dowodowych raczej należy odradzać) zapis dotyczący właściwości sądu musiałby mieć formę odrębnego od zlecenia porozumienia pisemnego między zleceniodawcą a zleceniobiorcą.
Obowiązek podjęcia – przed wystąpieniem na drogę sądową – pisemnych prób wyjaśnienia spornych kwestii w drodze rokowań dotyczy postępowania w sprawach gospodarczych. Dotyczy to zatem sporów powstałych między przedsiębiorcami, zaś wskazani w pytaniu zleceniobiorcy nie wykonują zleceń w ramach swojej działalności gospodarczej.
Jednak w zakresie próby polubownego rozwiązania każdego sporu powstałego na tle umowy zlecenia umowa może przewidywać taki obowiązek. Powinna jednak przy tym wskazywać zasady, jakie powinny zostać w tym zakresie wypełnione. Przykładowo, może nakazywać przed wystąpieniem na drogę sądową obowiązek pisemnego poinformowania drugiej strony o wszystkich roszczeniach z żądaniem ich zaspokojenia. W bardziej skomplikowanych sytuacjach umowa zlecenia może nakazywać także określone postępowanie negocjacyjne przed złożeniem pozwu sądowego.
Podstawa prawna
- art. 27, art. 30, art. 33, art. 34, art. 46 Kodeksu postępowania cywilnego.