Przyjęcie do pracy pracowników młodocianych może być korzystne dla pracodawcy. Wiąże się jednak z licznymi obowiązkami. Pracownicy młodociani nie mogą też wykonywać wszystkich prac. Należy pamiętać, że naruszanie przepisów dotyczących zatrudniania młodocianych jest wykroczeniem zagrożonym karą od 1 tys. zł do 30 tys. zł.
PRZYKŁAD
Do pracodawcy prowadzącego kilka nadmorskich barów sprzedających gofry i lody zgłosiła się grupa uczniów liceum uczęszczających do jednej klasy. Chcieli oni podjąć pracę w czasie wakacji. Mieli różne daty urodzenia – kilkoro z nich ukończyło już 18 lat przed wakacjami, inni pełnoletność mieli uzyskać po 31 sierpnia 2012 r. Z pełnoletnimi uczniami pracodawca może zawrzeć zwykłe umowy o pracę. Pozostali muszą być traktowani jak pracownicy młodociani, co wpływa np. na wymiar ich urlopu wypoczynkowego.
Przygotowanie zawodowe
W celu przygotowania zawodowego można zatrudniać tych młodocianych, którzy nie posiadają kwalifikacji zawodowych. Jednocześnie brak takich kwalifikacji wyklucza zatrudnienie zarobkowe młodocianego na stanowisku, na którym takie kwalifikacje są potrzebne, nawet jeśli pracodawca wyrażałby taką chęć (art. 191 § 2 Kodeksu pracy).
Przygotowanie zawodowe młodocianych może się odbywać w dwóch formach. Pierwsza z nich to nauka zawodu, która ma na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze wykwalifikowanego robotnika lub czeladnika. Druga to przyuczenie do wykonywania określonej pracy w charakterze robotnika.
W każdym z tych przypadków do zatrudnienia młodocianego wymagane jest zawarcie umowy w formie pisemnej na czas nieokreślony, ponieważ do zawierania i rozwiązywania z młodocianymi umów o pracę w celu przygotowania zawodowego mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy dotyczące umów o pracę na czas nieokreślony (art. 194 Kodeksu pracy). Wyjątek od zasady zawierania umów o pracę w celu przygotowania zawodowego na czas nieokreślony dotyczy tylko tych pracodawców, którzy zatrudniają większą, niż wynikająca z ich potrzeb, liczbę młodocianych. W takim przypadku można zawrzeć z pracownikiem młodocianym umowę na czas określony. Umowa taka nie może jednak zostać zawarta na czas krótszy niż okres ich kształcenia (§ 9 rozporządzenia w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania).
Każda umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego powinna określać:
- rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),
- czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
- sposób dokształcania teoretycznego,
- wysokość wynagrodzenia.
Umowę o pracę pracodawca podpisuje bezpośrednio z pracownikiem młodocianym, a nie z jego rodzicami, ponieważ mimo braku pełnej zdolności do czynności prawnych przepisy prawa pracy (art. 22 § 3 Kodeksu pracy) dają młodocianemu takie uprawnienie.
WAŻNE!
Wszystkie czynności dotyczące stosunku pracy może wykonywać sam młodociany pracownik bez pośrednictwa opiekunów lub rodziców.
Nie wolno zatrudniać pracowników młodocianych przy pracach wzbronionych, których wykaz zawiera rozporządzenie w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac. Należą do nich m.in. prace:
- związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała,
- przy nieodpowiednim naświetleniu,
- w narażeniu na szkodliwe działanie pyłów.
Charakter umowy w celu przygotowania zawodowego decyduje o tym, że zatrudnienie młodocianego w celu nauki zawodu jest dopuszczalne tylko przy pracach objętych programem praktycznej nauki zawodu. Natomiast młodocianych w wieku powyżej 16. roku życia wyjątkowo można zatrudnić na podstawie takiej umowy przy niektórych pracach wzbronionych, jednak tylko wtedy, gdy konieczność zatrudnienia wynika z potrzeby przygotowania zawodowego (jeśli zgodnie z programem przygotowania zawodowego młodociany musi zapoznać się z takimi pracami).
O zawarciu umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego pracodawca zawiadamia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego, a w przypadku pracodawcy będącego rzemieślnikiem – również izbę rzemieślniczą właściwą ze względu na siedzibę rzemieślnika (§ 3a rozporządzenia w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania).
Przygotowanie zawodowe młodocianych może prowadzić:
- pracodawca (będący osobą fizyczną),
- osoba prowadząca zakład pracy w imieniu pracodawcy,
- osoba zatrudniona u pracodawcy.
Warunkiem jest jednak to, aby osoby te posiadały kwalifikacje wymagane od instruktorów praktycznej nauki zawodu.
Umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu pracodawca zawiera z młodocianym w terminie przyjęć kandydatów do zasadniczych szkół zawodowych. W każdym terminie umowa może być zawarta wtedy, gdy młodociany nie dokształca się w szkole zawodowej.
Czas trwania i warunki odbywania przygotowania zawodowego
Przyuczenie do wykonywania określonej pracy trwa od 3 do 6 miesięcy. Nauka zawodu powinna natomiast trwać nie krócej niż 24 miesiące i nie dłużej niż 36 miesięcy. Może być ona wyjątkowo przedłużona w przypadku powtarzania klasy przez młodocianego. Zawierając z młodocianym umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, pracodawca bierze na siebie obowiązek realizowania programu nauczania i zorganizowania mu dokształcania teoretycznego.
Dokształcanie pracodawca może przeprowadzić na trzy sposoby. Po pierwsze, może zorganizować je we własnym zakresie. Pracodawca realizuje wówczas obowiązkowe zajęcia edukacyjne z zakresu teoretycznego kształcenia zawodowego wynikające z odpowiedniego programu dopuszczonego do użytku szkolnego. Pozostałe możliwości to: skierowanie młodocianego w celu dokształcenia do szkoły zawodowej lub skierowanie do ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego.
Pracodawca ma obowiązek zwalniania młodocianego od pracy na czas potrzebny do wzięcia udziału w zajęciach szkoleniowych w związku z dokształcaniem się.
Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu w artykule: Na jakich warunkach należy zatrudniać pracowników młodocianych