Czy osoba niepełnosprawna może przebywać wraz z psem asystującym w miejscu pracy? Jak definiuje się psa asystującego? Do jakich obiektów użyteczności publicznej ma wstęp osoba niepełnosprawna wraz z psem asystującym? Czym są niezbędne racjonalne usprawnienia w miejscu pracy dla osoby niepełnosprawnej?
- Sytuacja osoby niepełnosprawnej i jej psa
- Jak należy rozumieć psa asystującego?
- Certyfikat psa asystującego
- Jakie są rodzaje psów asystujących?
- Do jakich miejsc ma prawo wstępu osoba niepełnosprawna z psem asystującym?
- Uprawnienia pracownicze osoby niepełnosprawnej
- Czym są niezbędne racjonalne uprawnienia?
- Pies w miejscu pracy z osobą niepełnosprawną – czy to możliwe?
Sytuacja osoby niepełnosprawnej i jej psa
Status prawny osoby niepełnosprawnej, przysługujące jej uprawnienia i spoczywające na niej obowiązki wynikają m.in. z ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 100, dalej: ustawa).
Osoba niepełnosprawna może korzystać z pomocy psa asystującego.
Jak należy rozumieć psa asystującego?
Pies asystujący osobie niepełnosprawnej oznacza odpowiednio wyszkolonego i specjalnie oznaczonego psa, w szczególności psa przewodnika osoby niewidomej lub niedowidzącej oraz psa asystenta osoby niepełnosprawnej ruchowo, który ułatwia osobie niepełnosprawnej aktywne uczestnictwo w życiu społecznym. Co ważne, pies asystujący musi posiadać odpowiedni certyfikat.
Certyfikat psa asystującego
Jak wskazuje ustawa status psa asystującego potwierdza certyfikat wydawany po odbyciu odpowiedniego szkolenia. Taki certyfikat wydaje uprawniony do tego podmiot prowadzący szkolenie psów asystujących, wpisany do rejestru podmiotów uprawnionych do wydawania certyfikatów. Z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wydawania certyfikatów potwierdzających status psa asystującego z dnia 1 kwietnia 2010 r. (Dz.U. 2010 Nr 64, poz. 399) określa m.in. rodzaje psów asystujących.
Jakie są rodzaje psów asystujących?
- Pies przewodnik osoby niewidomej lub niedowidzącej. Funkcje - daje osobie niewidomej lub niedowidzącej możliwość samodzielnego i bezpiecznego poruszania się bez obawy natrafienia na przeszkodę.
- Pies asystent osoby niepełnosprawnej ruchowo. Funkcje - asystuje osobie niepełnosprawnej ruchowo poruszającej się na wózku. Pies asystent specjalizuje się w podnoszeniu, podawaniu, otwieraniu i naciskaniu.
- Pies sygnalizujący osoby głuchej i niedosłyszącej. Funkcje - asystuje osobie głuchej lub niedosłyszącej przez zwracanie jej uwagi na określone dźwięki, a następnie doprowadzenie jej do źródła hałasu.
- Pies sygnalizujący atak choroby (np. epilepsji, chorób serca). Funkcje - wyczuwa nadchodzący atak choroby i ostrzega o tym właściciela lub osoby z jego otoczenia lub reaguje na atak choroby.
Do jakich miejsc ma prawo wstępu osoba niepełnosprawna z psem asystującym?
Osoba niepełnosprawna wraz z psem asystującym ma prawo wstępu:
1) do obiektów użyteczności publicznej, w szczególności: budynków i ich otoczenia przeznaczonych na potrzeby administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwości, kultury, oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki, opieki zdrowotnej, opieki społecznej i socjalnej, obsługi bankowej, handlu, gastronomii, usług, turystyki, sportu, obsługi pasażerów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim lub wodnym śródlądowym, świadczenia usług pocztowych lub telekomunikacyjnych oraz innych ogólnodostępnych budynków przeznaczonych do wykonywania podobnych funkcji, w tym także budynków biurowych i socjalnych;
2) do parków narodowych i rezerwatów przyrody;
3) na plaże i kąpieliska;
4) w środkach transportu kolejowego, drogowego, lotniczego i wodnego oraz w innych środkach komunikacji publicznej.
Można wejść do ww. obiektów jeżeli pies jest wyposażony w uprząż oraz osoba niepełnosprawna posiada certyfikat potwierdzający status psa asystującego i zaświadczenie o wykonaniu wymaganych szczepień weterynaryjnych. Niemniej jednak osoba niepełnosprawna nie jest zobowiązana do zakładania psu asystującemu kagańca oraz prowadzenia go na smyczy.
Trzeba jednak pamiętać, że wstęp do ww. obiektów nie zwalnia osoby niepełnosprawnej z odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez psa asystującego.
Uprawnienia pracownicze osoby niepełnosprawnej
Jak wskazuje art. 23a ustawy pracodawca jest obowiązany zapewnić niezbędne racjonalne usprawnienia dla osoby niepełnosprawnej:
1. pozostającej z nim w stosunku pracy
2. uczestniczącej w procesie rekrutacji
3. odbywającej szkolenie, staż, przygotowanie zawodowe albo praktyki zawodowe lub absolwenckie.
Czym są niezbędne racjonalne uprawnienia?
Niezbędne racjonalne usprawnienia polegają na przeprowadzeniu koniecznych w konkretnej sytuacji zmian lub dostosowań do szczególnych, zgłoszonych pracodawcy potrzeb wynikających z niepełnosprawności danej osoby, o ile przeprowadzenie takich zmian lub dostosowań nie skutkowałoby nałożeniem na pracodawcę nieproporcjonalnie wysokich obciążeń. Oczywiście takie obciążenia nie są nieproporcjonalne, jeżeli są w wystarczającym stopniu rekompensowane ze środków publicznych.
Niedokonanie niezbędnych racjonalnych usprawnień uważa się za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu.
Jak wskazuje w wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. z dnia 9 listopada 2017 r., II SA/Go 536/17, pracodawca winien podjąć niezbędne usprawnienia dla zatrudnianej osoby niepełnosprawnej w momencie powzięcia informacji o niedostosowaniu stanowiska do potrzeb wynikających z jej niepełnosprawności. Obowiązek pracodawcy w tym zakresie ma charakter reakcyjny. Oznacza to, że pracodawca ma obowiązek zareagować na potrzebę konkretnej osoby wówczas gdy powziął taką informację. Jaka jest forma zgłoszenia potrzeby usprawnienia warunków pracy osoby niepełnosprawnej? Może to być każdy miarodajny i wiarygodny dowód, z którego wynika, że wykonywanie pracy przez osobę niepełnosprawną napotyka trudności związane z niedostosowaniem jej stanowiska pracy do rodzaju niepełnosprawności. Ustawa nie przewiduje, że jedynym i niepodważalnym dowodem jest orzeczenie lekarza medycyny pracy. Zgodnie zaś ze stanowiskiem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości pojęcie „racjonalnych usprawnień” powinno być rozumiane szeroko (wyrok ETS z dnia 11 kwietnia 2013 r. sygn. C-335/11).
Pies w miejscu pracy z osobą niepełnosprawną – czy to możliwe?
Wszystko zależy od rodzaju miejsca, w którym ma być świadczona praca przez osobę niepełnosprawną z psem asystującym. Jeżeli miejscem pracy jest któryś z z obiektów użyteczności publicznej, to co do zasady przebywanie osoby niepełnosprawnej w miejscu jej pracy wraz z psem asystującym jest możliwe, jednak każdorazowo zależy od rodzaju miejsca tej pracy.
Należy jednak mieć na uwadze odrębne przepisy dotyczące określonych placówek, które mogą wprowadzać ograniczenia stałego przebywania psa asystującego.
Problemem jest też to, że prawo wstępu do obiektów użyteczności publicznej nie obejmuje prawa wstępu do budynków stanowiących własność prywatną. Budynki stanowiące własność prywatną czy budynki mieszkalne, nie mieszczą się w kategorii budynków użyteczności publicznej. które nie mieszczą się w ramach ww. kategorii. Takie jest stanowisko Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Ponadto przepisy BHP.