Juliusz F. był zatrudniony w spółce A. na podstawie umowy o pracę jako wiceprezes zarządu. W związku z tym mógł swobodnie organizować własny czas pracy. Po kilku latach Juliusz F. ciężko zachorował i uzyskał orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. W efekcie pracodawca ustalił mu nominalny czas jego pracy na 7 godzin. Jednak z uwagi na charakter stanowiska, ustalenie powodowi nominalnych godzin pracy nie wpłynęło faktycznie na zakres jego zadań i czas świadczenia pracy. Czas pracy powoda nie był kontrolowany i wynikał z potrzeb pracodawcy. Nie był on zobowiązany do pytania kogokolwiek o zgodę na opuszczenie miejsca pracy. W ciągu dnia roboczego powód czasami opuszczał miejsce pracy w celu realizowania prywatnych spraw.
Juliusz F. wystąpił o zapłatę wynagrodzenia uwzględniającą jego pracę ponad normy czasu pracy wyznaczone dla niepełnosprawnych. Gdy zapłaty nie otrzymał, wystąpił przeciwko spółce A. na drogę sądową.
Rozpoznający sprawę Sąd Rejonowy w Ł. uznał, że powództwo jest bezzasadne. Wskazał, że Juliusz F. należał do kręgu pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, gdyż wchodził w skład kolegialnego organu spółki (zarządu). Zdanie sądu I instancji podzielił Sąd Okręgowy w Ł. oddalając apelację powoda. Od tego wyroku Juliusz F. wniósł skargę kasacyjną.
Orzeczenie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy nie podzielił opinii sądów I i II instancji. Uchylił zaskarżony wyrok i nakazał ponowne rozpoznanie sprawy. Uzasadniając rozstrzygnięcie sąd wskazał, że z art. 1514 § 1 Kodeksu pracy należy wyprowadzić wniosek, że pracownicy zarządzający wykonują w razie konieczności pracę „poza normalnymi godzinami pracy”. Nie mają jednak prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych pod warunkiem, że nie jest to praca w godzinach nadliczbowych przypadająca w niedzielę lub święto i pracownik nie otrzymał w zamian dnia wolnego od pracy.
Zarazem w przypadku, gdy osoba zarządzająca zakładem pracy w imieniu pracodawcy jest niepełnosprawna w stopniu umiarkowanym lub znacznym, w zakresie czasu pracy normy szczególne wprowadzają przepisy ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92 ze zm.). Artykuł 15 ust. 2 tej ustawy określa szczególne, skrócone normy czasu pracy pracownika niepełnosprawnego (7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo). Normy te wyznaczają jego „pełny” wymiar czasu pracy, a stosowanie tych skróconych norm nie może spowodować obniżenia wynagrodzenia. Dotyczy to także niepełnosprawnego członka zarządu.
Do osoby o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności zajmującej stanowisko członka zarządu spółki z o.o. (pracownika zarządzającego zakładem) nie może mieć zastosowania norma czasu pracy naruszająca (ściśle) bezwzględnie obowiązującą normę prawną wynikającą z art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej. Wszelkie odmienne ustalenia warunków pracy (nawet dokonane za zgodą pracownika) są nieważne i zamiast nich należy stosować regulację z art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej.
Tymczasem według art. 15 ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej, osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w godzinach nadliczbowych (oraz w porze nocnej). Jest to zakaz bezwzględny (z dwoma wyjątkami określonymi w art. 16 ust. 1 tej ustawy). Świadczenie przez pracownika niepełnosprawnego zarządzającego zakładem zakazanej pracy w godzinach nadliczbowych, a taką jest praca ponad normy wynikające z art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej, nie może prowadzić do pozbawienia go prawa do wynagrodzenia za pracę rzeczywiście wykonaną.
Wnioski
Niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym lub znacznym powoduje, że nie można mówić o „nienormowanym” czasie pracy dla pracowników zarządzających, dysponujących orzeczeniem o takiej niepełnosprawności. Wynagrodzenie powinno wówczas uwzględniać czas faktycznie przepracowany. Przekroczenie zaś norm wskazanych w ustawie o rehabilitacji zawodowej będzie powodować konieczność zrekompensowania niepełnosprawnemu pracownikowi zarządzającemu przepracowanego czasu – płacąc wynagrodzenie lub udzielając czasu wolnego.
Takie same zasady powinny być zastosowane wobec pracowników niepełnosprawnych (w stopniu umiarkowanym lub znacznym), pełniących funkcje kierowników „średniego szczebla”, tj. kierujących wydzielonymi komórkami organizacyjnymi zakładu pracy. Kierownicy ci również będą mieli prawo do należności z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych przekraczających normę 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.