Obecnie legalizacja pobytu i pracy obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji lub Ukrainy nie przysparza większych kłopotów przez pierwsze 6 miesięcy od przyjazdu. Obywatele tych państw mogą bowiem pracować w Polsce przez 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy bez zezwolenia. Problemy zaczynają się najczęściej po tym okresie, kiedy to konieczne jest dalsze zalegalizowanie zarówno pracy, jak i pobytu cudzoziemca.
Pobyt i praca
Obywatele np. Ukrainy zazwyczaj rozpoczynają pracę w Polsce po zarejestrowaniu przez ich pracodawcę w Powiatowym Urzędzie Pracy oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy oraz uzyskaniu na podstawie takiego oświadczenia dokumentu pobytowego, jakim jest wiza krajowa D05 (specjalna wiza wydawana, gdy celem pobytu jest wykonywanie pracy przez cudzoziemca w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy).
Trzeba przypomnieć, że aby dalej legalnie zatrudnić w Polsce takiego pracownika, należy mieć pewność, że dysponuje on ważnym dokumentem pobytowym, jak również posiada stosowne uprawnienie do pracy.
Polecamy produkt: Kodeks pracy 2017 Praktyczny komentarz z przykładami
Pośród dokumentów pobytowych należy wymienić przede wszystkim:
● wizy (krajowe i tzw. jednolite),
● decyzje zezwalające na pobyt czasowy (do których wydawana jest Karta Pobytu), a także
● wbijane do paszportu stemple potwierdzające złożenie wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy.
Z kolei prawo do pracy powstanie dopiero po uzyskaniu m.in. zezwolenia na pracę lub specjalnej decyzji zezwalającej na pobyt czasowy i pracę (dokument pobytowy, który pozwala jednocześnie pracować).
Dokumenty pozwalające na pracę uzyskuje zasadniczo pracodawca (z wyjątkiem decyzji na pobyt czasowy i pracę). Natomiast pobyt legalizuje sam cudzoziemiec (składając wniosek wizowy lub wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy).
Pracodawca uzyskał zezwolenie na pracę typu „A” dla obywatela Ukrainy na kilka tygodni przed rozpoczęciem przez niego pracy. Następnie przyszły pracownik uzyskał w konsulacie wizę krajową z prawem do wykonywania pracy (D06). Po wjeździe na jej podstawie do Polski obywatel Ukrainy będzie mógł podjąć pracę.
Zobacz: Zatrudnienie
Oczywiście przepisy przewidują wiele przypadków, w których cudzoziemcy posiadający specyficzny dokument pobytowy mogą jednocześnie pracować bez konieczności odrębnego legalizowania pracy (np. małżonkowie obywateli Polski, studenci studiów stacjonarnych, posiadacze Karty Polaka, mający zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt czasowy i pracę itp.)
Do pracodawcy zgłosił się obywatel Ukrainy poszukujący pracy. Okazało się, że przebywa w Polsce już około 10 miesięcy i posiada ważną wizę. Dodatkowo legitymuje się ważną Kartą Polaka. W takim przypadku osoba ta może zostać od razu zatrudniona, ponieważ posiadacz Karty Polaka jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. Konieczny jest tylko ważny dokument pobytowy.
Warto dodać, że pomimo faktu, że to sam cudzoziemiec powinien dbać o posiadanie ważnego dokumentu pobytowego, to pracodawcy zostali pośrednio zobowiązani do kontroli tej kwestii. Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest zobowiązany żądać od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski (art. 2 ustawy o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej). Co więcej, podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest zobowiązany do przechowywania przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca kopii dokumentu pobytowego. Brak takiego dokumentu będzie podstawą do stwierdzenia nielegalnej pracy.
Zobacz: Inne formy zatrudnienia
Wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy
Jedną z sytuacji, gdy pobyt cudzoziemca uznaje się za legalny, jest złożenie przez niego wniosku o uzyskanie zezwolenia na pobyt czasowy (np. pobyt czasowy i pracę). Trzeba wskazać, że jeżeli termin na złożenie wniosku o udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy został zachowany i wniosek nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie:
● wojewoda umieszcza w dokumencie podróży cudzoziemca stempel potwierdzający złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy.
● pobyt cudzoziemca na terytorium Polski uważa się za legalny od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy stanie się ostateczna – art. 108 ustawy o cudzoziemcach.
W praktyce niezmiernie często pracodawcy mają problem z oceną legalności pracy w czasie oczekiwania na decyzję w kwestii pobytu czasowego (w okresie posiadania stempla). Tymczasem art. 87 ust. 1 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach wyraźnie wskazuje, że praca jest legalna, ale w przypadku gdy oprócz stempla cudzoziemiec dysponuje zezwoleniem na pracę (lub np. oświadczeniem o zamiarze powierzenia wykonywania pracy złożonym przez pracodawcę go zatrudniającego). Sam stempel pozwoli na wykonywanie pracy jedynie w nielicznych przypadkach.
Zobacz: Wynagrodzenia
Wzór stempla potwierdzającego złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy
Można pośród nich wymienić np. sytuacje, gdy bezpośrednio przed złożeniem wniosku cudzoziemiec był zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę z uwagi m.in. na:
● pobyt czasowy w związku z nauką na studiach stacjonarnych (i posiadania zezwolenia na pobyt czasowy z tego powodu),
● posiadanie zezwolenia na pobyt czasowy na terytorium Polski udzielonego w związku z zawarciem związku małżeńskiego,
● posiadanie zezwolenia na pobyt czasowy na terytorium Polski w celu połączenia się z rodziną.
Będzie tak również, gdy cudzoziemiec złoży wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę w celu kontynuowania pracy wykonywanej zgodnie z posiadanym już przez siebie zezwoleniem na pracę lub zezwoleniem na pobyt czasowy.
Jeśli więc nie jest to jedna z sytuacji wskazanych powyżej, sam stempel w paszporcie nie wystarczy do wykonywania pracy.
Pracodawca przed upływem 6–miesięcznego okresu pracy obywatela Ukrainy wystąpił z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pracę na 12 miesięcy. Zezwolenie zostało wydane na krótko przed upływem okresu legalnej pracy. Cudzoziemiec równolegle złożył wniosek o wydanie decyzji zezwalającej na pobyt i pracę (u tego samego pracodawcy). Pomimo że procedura uzyskania tego dokumentu przedłużyła się do 8 miesięcy, pracownik mógł legalnie pracować przez cały ten okres z uwagi na posiadanie zezwolenia na pracę oraz stempla w paszporcie.
Zobacz serwis: Kodeks pracy
Zezwolenie na pracę typu „A”
Zatem niezależnie od sposobu legalizacji pobytu przez cudzoziemca po 6 miesiącach (pobyt czasowy, stempel, wiza), pracodawca będzie raczej zmuszony uzyskać zezwolenie na pracę typu „A”.
Jest ono wydawane przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi. Wojewoda wyda je, jeżeli:
● wysokość wynagrodzenia, która będzie określona w umowie z cudzoziemcem, nie będzie niższa od wynagrodzenia pracowników wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku, a także
● pracodawca dołączył do wniosku o wydanie zezwolenia na pracę informację starosty właściwego ze względu na główne miejsce wykonywania pracy przez cudzoziemca o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy (tzw. test rynku pracy).
Trzeba pamiętać, że przepisy przewidują wyjątki pozwalające pominąć test rynku pracy (np. wobec obywateli Ukrainy, którzy wykonywali już przez minimum 3 miesiące pracę na określonym stanowisku u wnioskującego pracodawcy).
Zobacz: Wskaźniki i stawki
Zezwolenie na pracę jest wydawane dla określonego cudzoziemca. Co do zasady zmiana stanowiska lub pracodawcy będzie wymagała nowego dokumentu legalizującego pracę.
Pracodawca zdecydował, że pomimo uzyskania zezwolenia na pracę na okres 12 miesięcy na daną firmę, cudzoziemiec będzie wykonywał pracę na rzecz spółki powiązanej kapitałowo z pracodawcą. W takim przypadku konieczne będzie uzyskanie nowego zezwolenia na pracę przez nowego pracodawcę.
W zezwoleniu na pracę określa się bowiem podmiot powierzający wykonywanie pracy przez cudzoziemca, stanowisko lub rodzaj pracy wykonywanej przez cudzoziemca, najniższe wynagrodzenie, które może otrzymywać cudzoziemiec na danym stanowisku, wymiar czasu pracy oraz okres ważności zezwolenia. Jeżeli zezwolenie dotyczy pracy cudzoziemca w charakterze pracownika tymczasowego, w zezwoleniu na pracę określany jest pracodawca użytkownik.
Podstawa prawna:
● art. 87, art. 88g ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 645; ost. zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 60),
● art. 87 ust. 1 pkt 2, art. 108 ust. 1 pkt 2 ustawy z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1990; ost. zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 60),
● art. 2, art. 3 ustawy z 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2012 r. poz. 769).
Zobacz: Kalkulatory