Zobacz: Zmiany w Karcie Nauczyciela od 1 stycznia 2018 r.
Dla nauczyciela, niezależnie od sposobu nawiązania z nim stosunku pracy, pracodawcą jest szkoła lub zespół szkół, a jej dyrektor jest kierownikiem dla zatrudnionych w szkole nauczycieli i pracowników niebędących nauczycielami. To, że szkoły i placówki są prowadzone, co do zasady, przez jednostki samorządu terytorialnego, nie oznacza, że szkoły nie są pracodawcami dla zatrudnionych w nich nauczycieli i innych pracowników. Obowiązujące przepisy nie dają organom jednostek samorządu terytorialnego prawa do przejmowania kompetencji pracodawcy i decydowania w sprawach związanych z zatrudnianiem pracowników w prowadzonych szkołach i placówkach oświatowych. Szkoła jako jednostka organizacyjna zatrudniająca pracowników jest pracodawcą również wobec jej dyrektora, mimo że kompetencja do powierzenia tego stanowiska należy do organu prowadzącego.
WAŻNE!
W przypadku powołania zespołu szkół jako odrębnej jednostki organizacyjnej stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje zespół szkół.
W takiej sytuacji zdolność do zatrudniania pracowników ma zespół szkół, a szkoły wchodzące w jego skład stanowią miejsce wykonywania pracy.
Stosunek pracy z nauczycielem jest nawiązywany przez dyrektora szkoły zgodnie z posiadanymi przez nauczyciela kwalifikacjami oraz stopniem awansu zawodowego.
Kiedy z nauczycielem można zawrzeć umowę o pracę na czas określony
Karta Nauczyciela ustala przypadki, w jakich strony mogą zawrzeć umowę o pracę na czas określony i jest to regulacja wyczerpująca.
Polecamy książkę: Kodeks pracy 2018. Praktyczny komentarz z przykładami
Umowę o pracę na czas określony zawiera się tylko i wyłącznie:
• z osobą rozpoczynającą pracę w szkole,
• w przypadku wystąpienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela.
Umowę o pracę na czas określony z osobą posiadającą wymagane kwalifikacje i rozpoczynającą pracę w szkole zawiera się:
• na jeden rok szkolny - w celu odbycia stażu wymaganego do uzyskania awansu na stopień nauczyciela kontraktowego,
• na kolejny jeden rok szkolny - w przypadku ustalenia dodatkowego stażu w wymiarze jednego roku szkolnego (w razie otrzymania negatywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu oraz w razie nieuzyskania akceptacji komisji kwalifikacyjnej).
Osobę posiadającą wymagany poziom wykształcenia, lecz nieposiadającą przygotowania pedagogicznego i rozpoczynającą pracę w szkole, w szczególnych przypadkach uzasadnionych potrzebami szkoły można zatrudnić na podstawie umowy o pracę na czas określony. Wówczas dopuszczalne jest nawiązanie stosunku pracy, jeżeli osoba ta zobowiąże się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie odbywania stażu. Jeżeli nauczyciel w ciągu pierwszego roku pracy w szkole nie uzyska przygotowania pedagogicznego z przyczyn od niego niezależnych, z nauczycielem może być zawarta umowa o pracę na kolejny jeden rok szkolny. W takim przypadku staż wymagany do ubiegania się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego przedłuża się do czasu uzyskania przygotowania pedagogicznego.
WAŻNE!
Organizacja nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela uzasadnia zawarcie z nauczycielem umowy o pracę na czas określony.
Jeśli zaistnieje potrzeba wynikająca z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony: z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielem mianowanym bądź dyplomowanym.
Pojęcie „potrzeba wynikająca z organizacji nauczania” należy odnosić do zasad funkcjonowania szkoły, a nie do przymiotów charakteryzujących zatrudnianych nauczycieli. W pojęciu tym będzie się więc mieścić np. liczba klas, rodzaj przedmiotów, liczba godzin lekcyjnych, liczba etatów, okres nauczania poszczególnych przedmiotów, zmianowość pracy szkoły - nie zaś kwalifikacje zawodowe kandydata do pracy.
PRZYKŁAD
Szkoła prowadząca kształcenie zawodowe chce zatrudnić nauczyciela przedmiotów teoretycznych. Nauczyciel ten posiada stopień awansu zawodowego nauczyciela mianowanego i wymagane kwalifikacje. Nauczany przez niego przedmiot będzie prowadzony tylko jeszcze przez rok. Później już nie będzie nauczany. Taki przypadek uzasadnia zatrudnienie tego nauczyciela, mimo posiadania przez niego stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego, na czas określony z potrzeby wynikającej z organizacji nauczania.
Z kolei zastępstwo nieobecnego nauczyciela w rozumieniu art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela występuje w przypadku czasowej nieobecności, związanej z okresowym zwolnieniem od pracy i przewidywanym powrotem do jej wykonywania. Potrzeba zapewnienia zastępstwa nieobecnego nauczyciela nie musi bowiem całkowicie odpowiadać ani wymiarowi czasu pracy nieobecnego nauczyciela, ani dotyczyć całego okresu jego nieobecności. W tym przypadku data zakończenia umowy o pracę zawartej na czas określony może być wyznaczona przez wskazanie zdarzenia, którego zajście spowoduje rozwiązanie stosunku pracy. Tym zdarzeniem może być powrót do pracy nauczyciela, który chorował i był w tym czasie zastępowany przez nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy na czas określony. Podobnie jest w przypadku zastępstwa pracownika korzystającego z urlopu wychowawczego.
Karta Nauczyciela nie wprowadza możliwości przekształcenia się trzeciej z kolei umowy zawartej na czas określony w umowę na czas nieokreślony. Ustala bowiem ściśle określone przypadki, w których dopuszczalne jest zawarcie umowy na czas określony, które nie są znane Kodeksowi pracy. Jeżeli są one spełnione (występuje potrzeba wynikająca z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela), to możliwe jest zawieranie kolejnych umów na czas określony, bez ograniczenia ich liczby. Nie ma podstaw, aby w przedstawionej sytuacji stosować posiłkowo przepisy Kodeksu pracy.
WAŻNE!
Zawarcie umowy o pracę na czas określony, w przypadku gdy nie zostały spełnione warunki przewidziane w art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela (potrzeba organizacji nauczania bądź zastępstwo nieobecnego nauczyciela), skutkuje tym, że taką umowę należy traktować jak zawartą na czas nieokreślony.
Kiedy z nauczycielem można zawrzeć umowę o pracę na czas nieokreślony
Zasadą jest, że stosunek pracy na podstawie umowy o pracę zawieranej na czas nieokreślony nawiązuje się z nauczycielem kontraktowym (art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela).
PRZYKŁAD
Nauczyciel bezpośrednio po ukończeniu studiów nauczycielskich został zatrudniony w szkole na czas określony na okres od 1 września 2007 r. do 31 sierpnia 2008 r. Dyrektor szkoły nadał nauczycielowi 25 czerwca 2008 r. stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego. Dyrektor szkoły zamierza nadal zatrudniać tego nauczyciela, dlatego powinien zawrzeć kolejną umowę o pracę na czas nieokreślony.
Kiedy z nauczycielem można zawrzeć stosunek pracy na podstawie mianowania
Mianowanie - w przeciwieństwie do umowy o pracę - jest sposobem nawiązania stosunku pracy, który gwarantuje nauczycielowi większą ochronę zatrudnienia. W Karcie Nauczyciela mianowanie jest używane w dwojakim znaczeniu. Może ono oznaczać podstawę nawiązania stosunku pracy, ale także jeden ze stopni awansu zawodowego.
Stopień awansu zawodowego, jakim legitymuje się nauczyciel, nie pozostaje bez wpływu na podstawę jego zatrudnienia. Mianowanie jako podstawa nawiązania stosunku pracy zostało zastrzeżone dla nauczycieli posiadających najwyższe stopnie awansu zawodowego, tj. nauczycieli mianowanych i dyplomowanych.
Stosunek pracy nawiązuje się na podstawie mianowania, jeżeli:
• nauczyciel posiada obywatelstwo polskie, z tym że wymóg ten nie dotyczy obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;
• nauczyciel ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw publicznych,
• przeciwko nauczycielowi nie toczy się postępowanie karne lub dyscyplinarne, lub postępowanie o ubezwłasnowolnienie,
• nauczyciel nie był karany za przestępstwo popełnione umyślnie,
• nauczyciel posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska,
• istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole (przedszkolu) w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony.
PRZYKŁAD
Nauczyciel dyplomowany został zatrudniony w przedszkolu na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze zajęć. W przedszkolu tym w ciągu roku szkolnego liczba dzieci nie zmniejszyła się, a nawet w kolejnym roku szkolnym zwiększyła się, co spowodowało konieczność zwiększenia zatrudnienia w tym przedszkolu. Oznacza to, że istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela na czas nieokreślony w pełnym wymiarze zajęć. Dlatego z pierwszym dniem zatrudnienia nauczyciela powinno dojść do zawarcia stosunku pracy w przedszkolu na podstawie mianowania. Zatrudnienie nauczyciela dyplomowanego na podstawie umowy o pracę zamiast mianowania daje mu podstawę do wystąpienia do sądu pracy o ustalenie istnienia zatrudnienia na podstawie mianowania.
Ocena, czy istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, powinna uwzględniać dłuższą czasową perspektywę trwania takiej umowy. Z tego względu warunki te nie występują, jeżeli z oceny konkretnej sytuacji wynika, że możliwość zapewnienia takiego zatrudnienia występuje tylko w danym roku szkolnym, a szkoła nie planuje zajęć pozwalających na takie zatrudnienie w kolejnym roku.
WAŻNE!
W razie niewystąpienia warunków właściwych do nawiązania stosunku pracy na podstawie mianowania (brak pełnego etatu) nauczyciel powinien zostać zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze etatu.
Przekształcenie umownego stosunku pracy w stosunek pracy z mianowania
Karta Nauczyciela reguluje konstrukcję przekształcania z mocy prawa umowy zawartej na czas nieokreślony w stosunek pracy z mianowania. Następuje to z pierwszym dniem miesiąca kalendarzowego przypadającego w miesiącu, w którym:
• nauczyciel uzyskał stopień nauczyciela mianowanego, jeżeli spełnia on pozostałe warunki właściwe do zatrudnienia na podstawie mianowania,
• w przypadku nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego w czasie trwania umowy o pracę zostały spełnione warunki właściwe do zatrudnienia na podstawie mianowania.
W tym przypadku rola pracodawcy, reprezentowanego przez dyrektora szkoły, sprowadza się do potwierdzenia na piśmie faktu przekształcenia stosunku pracy (art. 10 ust. 5b Karty Nauczyciela). Także w tym przypadku rozważane przekształcenie stosunku pracy następuje dopiero po ustaleniu, że istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony.
PRZYKŁAD
Prezydent miasta nadał nauczycielowi 7 lipca 2008 r. stopień awansu zawodowego nauczyciela mianowanego. Nauczyciel uczy matematyki i bezsporne jest, że istnieją warunki do zatrudnienia tego nauczyciela na czas nieokreślony w pełnym wymiarze zajęć. W takim przypadku stosunek pracy tego nauczyciela przekształca się w stosunek pracy z mianowania. Rolą dyrektora szkoły jest potwierdzenie tego faktu na piśmie.
Pytania i odpowiedzi
(?) Czy osobę skazaną za przestępstwo nieumyślne można zatrudnić jako nauczyciela?
Skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo nieumyślne osoby, która chce pracować jako nauczyciel, nie jest podstawą do odmowy jej zatrudnienia. Nauczycielem nie może jedynie zostać osoba skazana za przestępstwa popełnione umyślnie. Ponadto nie ma przeszkód do zatrudnienia w zawodzie nauczycielskim osób skazanych, których skazania uległy zatarciu.
(?) Czy w zawartej z nauczycielem umowie o pracę na czas określony można zawrzeć klauzulę o wcześniejszym rozwiązaniu tej umowy?
W zawartej z nauczycielem umowie na czas określony nie można zawierać klauzuli dopuszczającej wypowiedzenie umowy o pracę.
Na podstawie przepisów Kodeksu pracy przy zawieraniu umowy o pracę na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy strony mogą przewidzieć dopuszczalność wcześniejszego rozwiązania tej umowy za wypowiedzeniem. Nie ma jednak żadnych powodów, aby przenosić powszechną regulację dopuszczalności wypowiadania umów o pracę na czas określony na stosunki pracy nauczycieli. Klauzula wypowiedzenia pozostawałaby w sprzeczności z celem zatrudnienia terminowego.
• art. 10, art. 91c Karty Nauczyciela,
• art. 106 Kodeksu karnego,
• art. 251, art. 33 Kodeksu pracy.
Bogusław Śnieżek
specjalista ds. prawa oświatowego