Joanna Kuzub (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia)
Skazani mogą być zatrudniani tylko za zgodą i na warunkach określonych przez dyrektora zakładu karnego, które powinny zapewnić prawidłowy przebieg odbywania kary pozbawienia wolności. Praca zarobkowa może być wykonywana w ramach umowy o pracę, umowy-zlecenia, umowy o dzieło, umowy o pracę nakładczą lub na innej podstawie prawnej. Skazani mogą być również zatrudniani na podstawie skierowania do pracy.
Pierwszy etap - skierowanie do pracy
Pracę, przede wszystkim, zapewnia się skazanym mającym szczególnie trudną sytuację materialną osobistą lub rodzinną, a także zobowiązanym do świadczeń alimentacyjnych. Przy kierowaniu uwzględnia się, w miarę możliwości, zawód, wykształcenie, zainteresowania i potrzeby osobiste skazanego. Zdolność do pracy, rodzaj, warunki i czas pracy określa lekarz.
Skazany-pracownik powinien zostać poinstruowany o sposobie wykonywania przydzielonej pracy, przeszkolony w zakresie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych oraz obsługi maszyn i urządzeń, jak również powinien zapoznać się z podstawowymi zasadami i normami pracy oraz zasadami wynagradzania za pracę.
W stosunku do skazanych pracujących w zakresie nieuregulowanym Kodeksem karnym wykonawczym stosuje się przepisy prawa pracy, zaś do osób zatrudnionych na podstawie skierowania do pracy stosuje się tylko przepisy dotyczące czasu pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.
Kiedy pracodawca może być pewny niekaralności pracownika?
Zasady wynagradzania za pracę
Skazanego można zatrudnić odpłatnie lub bezpłatnie. Prace publiczne na rzecz organów administracji publicznej, prace wykonywane na cele charytatywne i prace wykonywane na rzecz organizacji pożytku publicznego za pisemną zgodą skazanego lub na jego pisemny wniosek mogą być wykonywane nieodpłatnie. Za wykonane prace mogą jednak być przyznawane nagrody.
W przypadku zatrudnienia odpłatnego zasady wynagrodzenia za pracę ustala się w porozumieniu zawieranym przez dyrektora zakładu karnego lub w umowie zawieranej przez skazanego. Przysługujące wynagrodzenie w pełnym wymiarze czasu pracy ustala się w sposób zapewniający osiągnięcie kwoty co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę przy przepracowaniu pełnego miesięcznego wymiaru czasu pracy lub wykonaniu pełnej miesięcznej normy pracy. W przypadku niepełnej miesięcznej normy czasu pracy lub niewykonania pełnej miesięcznej normy pracy wynagrodzenie nalicza się proporcjonalnie. Skazanemu przysługuje więc wynagrodzenie tylko za pracę wykonaną. Wyjątek stanowi nieświadczenie pracy, jeśli był gotów do jej wykonania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących podmiotu zatrudniającego. Na czas przestoju wolno mu powierzyć, za zgodą dyrektora zakładu karnego, inną odpowiednią pracę, za której wykonanie przysługuje wynagrodzenie przewidziane za tę pracę. Jeśli przestój został spowodowany warunkami atmosferycznymi, to wynagrodzenie należy się jedynie w wypadku, gdy tak stanowi porozumienie lub umowa.
Potrącenia na składki
Okresy wykonywania odpłatnego zatrudnienia, z wyłączeniem umów cywilnoprawnych, wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Wyjątek stanowią przypadki, gdy w myśl przepisów prawnych lub postanowień układu zbiorowego pracy uwzględnia się tylko okresy zatrudnienia w danym zakładzie pracy lub branży, w szczególnych warunkach lub na określonych stanowiskach.
Prawo do urlopu
Skazanemu zatrudnionemu na podstawie skierowania do pracy lub umowy o pracę nakładczą przysługuje po roku nieprzerwanej pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, zwolnienie od pracy przez okres 14 dni roboczych. W przypadku zatrudnionych odpłatnie - z prawem do wynagrodzenia, a w przypadku zatrudnionych nieodpłatnie - bez prawa do wynagrodzenia. Skazany może zrzec się prawa do zwolnienia od pracy.
Skazanemu zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę przysługuje urlop w wymiarze 18 dni roboczych.
Zwolnienie od pracy
Skazany ma prawo nie stawić się w pracy z powodu choroby. Innymi przyczynami usprawiedliwiającymi niewykonywanie pracy mogą być: udział w procesie, korzystanie z przepustki, zezwolenia na widzenie bez dozoru, poza obrębem zakładu karnego, zezwolenia na opuszczanie zakładu karnego lub inne powody związane z funkcjonowaniem zakładu karnego.
Kto płaci składki za pracującego skazanego?
Korzyści dla pracodawcy
Zatrudniający osoby skazane zwolnieni są z obowiązku zawierania indywidualnych umów o zatrudnieniu skazanych, ponieważ dokumentację osobową zakłada i prowadzi administracja zakładu karnego. Wynagrodzenie wypłaca się tylko za pracę wykonaną , czyli wynagrodzenie naliczane jest proporcjonalnie do faktycznie przepracowanych godzin, bez względu na powody nieobecności. Za zatrudnionego nie ma obowiązku odprowadzania składki zdrowotnej, nie ma potrzeby wypłacania zasiłku chorobowego za okres przebywania skazanego na zwolnieniu lekarskim. Dodatkowo można otrzymać dofinansowanie działań w zakresie resocjalizacji osób pozbawionych wolności, skutkujący możliwością uzyskania pożyczki bądź dotacji na ten cel, a także zwrot częściowo poniesionych kosztów związanych z zatrudnieniem osób pozbawionych wolności w formie ryczałtu po spełnieniu określonych warunków.
Podstawa prawna: