Jeżeli Państwa pracownik na czas urlopu bezpłatnego ma zawrzeć umowę o pracę, na podstawie której nadal będzie wykonywał te same czynności co dotychczas, to nie można mu udzielić urlopu bezpłatnego. W takim przypadku nie dojdzie do udzielenia urlopu bezpłatnego, lecz do zmodyfikowania treści zawartej z pracownikiem umowy o pracę. Aby zatrudniać pracownika w przedstawiony przez Państwa sposób, można np. obniżyć na rok wymiar etatu do 1/32, zawierając porozumienie zmieniające w tym zakresie. Szczegóły w uzasadnieniu.
Istotą urlopu bezpłatnego jest zwolnienie pracownika z obowiązku wykonywania pracy i zwolnienie pracodawcy z obowiązku wypłacania wynagrodzenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 listopada 1996 r., III AUa 888/96, OSA 1997/2/9). Jeżeli pracodawca, na wniosek pracownika, udzielił mu urlopu bezpłatnego, a jednocześnie strony umówią się, że pracownik będzie w tym czasie wykonywał część swoich dotychczasowych obowiązków, to nie dojdzie do udzielenia pracownikowi urlopu bezpłatnego, lecz nadal będzie istniał ten sam stosunek pracy, tylko o zmodyfikowanej treści. Zgodnym zamiarem stron w takiej sytuacji będzie bowiem dalsze wykonywanie przez pracownika tej samej pracy na rzecz pracodawcy, tylko w ograniczonym zakresie. Takie stanowisko potwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 12 sierpnia 2004 r. (III PK 42/04, OSNP 2005/6/77). Podobnie w wyroku z 13 września 2010 r. (II PK 257/09, OSNP 2012/1–2/5) SN wskazał, że „udzielenie urlopu bezpłatnego, a jednocześnie kontynuacja przez pracownika zatrudnienia w tym samym charakterze świadczy o pozorności udzielonego urlopu”.
WAŻNE!
Udzielenie urlopu bezpłatnego jest niedozwolone, jeżeli pracownik w tym czasie ma wykonywać tę samą pracę, którą dotychczas wykonywał w ramach stosunku pracy.
Pracownik może natomiast dodatkowo pracować na umowę cywilnoprawną (zlecenia bądź o dzieło) zarówno u innego, jak i u tego samego pracodawcy. W przypadku podjęcia dodatkowego zatrudnienia u innego pracodawcy wymagane jest przestrzeganie zasad zakazu konkurencji. Praca na umowę cywilnoprawną nie może również spełniać warunków właściwych dla umowy o pracę, takich jak np. podporządkowanie, stałe godziny pracy, stałe miejsce pracy, wyłącznie osobiste wykonywanie pracy (art. 22 § 1 Kodeksu pracy). Natomiast w razie podjęcia pracy na umowę cywilnoprawną u tego samego pracodawcy również taka umowa nie może spełniać warunków właściwych dla umowy o pracę. Przede wszystkim nie można podpisać ze swoim pracodawcą dodatkowej umowy cywilnoprawnej, jeżeli zakres ustalonych zadań w obu umowach, tj. zawartej już umowie o pracę i umowie cywilnoprawnej, jest taki sam. Wówczas bowiem taka umowa cywilnoprawna będzie mogła zostać uznana za umowę o pracę. Zawieranie natomiast umowy cywilnoprawnej w sytuacji, gdy są spełnione warunki właściwe dla umowy o pracę, jest zagrożone grzywną od 1 tys. zł do 30 tys. zł. (art. 281 pkt 1 Kodeksu pracy).
PRZYKŁAD
Pracownik jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę jako analityk finansowy. Wystąpił do pracodawcy o udzielenie urlopu bezpłatnego na 4 miesiące, ponieważ zamierza wyjechać w sprawach rodzinnych do Niemiec. Pracodawca chce jednak, aby pracownik sporządził dla niego prognozę ekonomiczną dotyczącą rynku kredytów mieszkaniowych w Niemczech. Nie należy to do jego obowiązków pracowniczych. W tym celu pracodawca zawarł z pracownikiem umowę o dzieło na przygotowanie takiej prognozy ekonomicznej. Umowa o dzieło została zawarta w czasie urlopu bezpłatnego. Postępowanie pracodawcy jest prawidłowe, ponieważ wykonywanie umowy o dzieło nie pokrywa się z przedmiotem umowy o pracę.
Jeśli zatem pracownik otrzyma umowę cywilnoprawną na inne czynności niż wynikające z umowy o pracę, wówczas może świadczyć dodatkowe usługi na rzecz pracodawcy na podstawie takiej umowy. Ważne jest, aby zadania wykonywane przez pracownika na podstawie umowy o pracę i umowy cywilnej były różne.
WAŻNE!
Pracodawca nie może zatrudnić na podstawie umowy cywilnoprawnej osoby, która w ramach tej umowy ma wykonywać te same czynności co na podstawie umowy o pracę.
W opisanym przez Państwa przypadku zadania, które zamierzają Państwo powierzyć pracownikowi, są tożsame z zadaniami wykonywanymi przez niego na podstawie istniejącej umowy o pracę. Dlatego nie jest możliwe zawarcie umowy cywilnoprawnej na wykonywanie takich prac, jeżeli jest już zawarta na te czynności umowa o pracę. Nie dochodzi również w tej sytuacji do udzielenia pracownikowi urlopu bezpłatnego, lecz do zmodyfikowania treści zawartej z pracownikiem umowy. W takiej sytuacji strony umowy o pracę powinny podjąć decyzję co do warunków dalszego zatrudnienia. Dopuszczalne jest np. obniżenie etatu tylko na pewien okres, np. na rok. Po jego zakończeniu pracownik ponownie wraca do swojego wymiaru czasu pracy. Mogą zatem Państwo nie udzielać pracownikowi urlopu bezpłatnego, tylko w formie porozumienia zmieniającego obniżyć na rok wymiar etatu do 1/32 i proporcjonalnie do tego etatu wynagrodzenie. Po upływie tego czasu pracownik ponownie bez dokonywania żadnych formalności powróci do zatrudnienia na pełny etat. Aby takie porozumienie zostało wprowadzone, pracownik musi na nie wyrazić zgodę.
Podstawa prawna:
- art. 22, art. 174, art. 281 pkt 1 Kodeksu pracy.