Nauczyciele mogą być zatrudnieni w ramach umowy o pracę oraz na podstawie mianowania. Okazuje się, że mianowanie nie zawsze jest bardziej trwałą i korzystniejszą formą zatrudnienia dla nauczyciela. Wręcz dochodzi do dyskryminacji tej grupy. Co na to Minister Edukacji?
- Nierówne traktowanie nauczycieli
- Karta Nauczyciela - pragmatyka mająca pierwszeństwo przed Kodeksem Pracy
- Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich
- Ochrona przedemerytalna i wynagrodzenie nauczycieli mianowanych - prace w Ministerstwie Edukacji
- Nauczyciele mianowani nie mają ochrony przedemerytalnej
Nierówne traktowanie nauczycieli
Nauczyciele mogą być zatrudniani w szkołach na podstawie mianowania czy też umowy o pracy. W prawie pracy obowiązuje generalna zasada równego traktowania pracowników, niezależnie od prawnej podstawy nawiązania stosunku pracy. Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także bez względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy. Tak więc, również nie jest uzasadnione zróżnicowanie statusu prawnego nauczycieli zatrudnionych w ramach umowy o pracę oraz mianowania. W sytuacji, kiedy nauczyciele mianowani nie wykonują przez jakiś czas pracy - pozostają w gorszej i mniej uprzywilejowanej sytuacji niż pracownicy, którzy mają zawartą umowę o pracę. Na jakim polu dochodzi do tego nierównego traktowania? Chodzi o ochronę przedemerytalną oraz prawo do wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy. Kiedy ma to dokładnie miejsce? Chodzi o sytuację przywrócenia takiego nauczyciela do pracy, przez sąd pracy.
Karta Nauczyciela - pragmatyka mająca pierwszeństwo przed Kodeksem Pracy
Kodeks pracy reguluje kwestie pragmatyk zawodowych. Co to takiego? To inne ustawy niż Kodeks Pracy, które regulują kwestie związane z zatrudnianiem, np. Karta nauczyciela i zatrudnianie nauczycieli, prawo o policji - zatrudnianie policjantów (jak i inne ustawy w zakresie służb mundurowych), zatrudnianie pracowników samorządowych, zatrudnianie lekarzy, pielęgniarki, położne. W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują owe przepisy szczególne (pragmatyki), przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. Często powoduje to jednak odmienne traktowanie nawet w zakresie jednej grupy zawodowej.
Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich
Rzecznik Praw Obywatelskich postuluje o to, aby w sposób spójny uregulować prawną sytuację nauczycieli. Istnieje obligatoryjność jednakowego traktowania nauczycieli mianowanych i zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. W zakresie zasad równości wobec prawa, w tym przypadku nie powinna mieć znaczenia podstawa prawna zatrudnienia.
Jak podkreśla RPO: "Wydawać zatem by się mogło, że nauczyciele są objęci zakazem wypowiedzenia stosunku pracy w ochronnym wieku przedemerytalnym, w przypadku wypowiedzenia stosunku pracy lub jego rozwiązania bez wypowiedzenia, i przywrócenia do pracy przez sąd pracy oraz jej podjęcia, nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy. Zgodnie bowiem z Kp, jeżeli umowę rozwiązano z pracownikiem, o którym mowa w art. 39 Kp., wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy. Status nauczycieli jest jednak zróżnicowany. Oprócz zatrudnionych na umowę o pracę, najliczniejszą grupą są nauczyciele mianowani i dyplomowani. Wskazane zaś przepisy Kp dotyczą wyłącznie pracowników umownych. Zrodził się zatem problem, czy nauczyciel w ochronnym wieku przedemerytalnym – i zarazem nie jest objęty z tego tytułu ochroną przed wypowiedzeniem stosunku pracy, a to wyłącznie dlatego, że podstawą jego zatrudnienia nie jest umowa o pracę - może dochodzić wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez zatrudnienia po przywróceniu go do pracy na podstawie art. 57 § 2 Kodeksu pracy. Prawo takie przysługuje bowiem nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę.
Ochrona przedemerytalna i wynagrodzenie nauczycieli mianowanych - prace w Ministerstwie Edukacji
Jak wskazała Barbara Nowacka, Ministra Edukacji, w odpowiedzi na pismo RPO:
Odpowiadając na pismo III.7040.69.2023.JP z 16 lutego 2024 r. uprzejmie informuję, że jednym z priorytetów obecnej polityki oświatowej Rządu RP jest odbudowa prestiżu zawodu nauczycielskiego. Rola społeczna, wymagane kwalifikacje i ustawowy obowiązek cyklicznego potwierdzania rozwoju zawodowego, a także wyzwania stawiane przed nauczycielami - muszą być odzwierciedlone w regulacjach systemowych kształtujących warunki pracy w tym zawodzie. W związku z postulatami o zmianę lub korektę niektórych rozwiązań systemowych dotyczących m.in. sposobu wynagradzania, awansu zawodowego, uprawnień nauczycieli - dostrzegając potrzebę wypracowania propozycji zmian dotychczasowych regulacji zostanie powołany Zespół, który będzie zajmował się zgłaszanymi postulatami. Zespół ten będzie pracował w ramach tematycznych grup roboczych. Podczas prac grup roboczych, analizie będą mogły być poddane podniesione przez Pana Rzecznika kwestie dotyczące ochrony przedemerytalnej i prawa do wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy w przypadku przywrócenia do pracy przez sąd pracy.
Nauczyciele mianowani nie mają ochrony przedemerytalnej
Przepis art. 39 Kp (w zakresie ochrony przedemerytalnej) nie znajduje w ogóle zastosowania do nauczycieli mianowanych. Takie też stanowisko zajął SN w postanowieniach z 19 listopada 2013 r., I PK 155/13 i 12 stycznia 2016 r., II PK 145/15. W związku z przyjęciem w Karcie pełnego uregulowania trybu rozwiązywania stosunków pracy z nauczycielami mianowanymi, w sytuacji przywrócenia do pracy, nie przysługuje im wynagrodzenie za cały okres pozostawania bez zatrudnienia na podstawie art. 47 i art. 57 § 2 Kp. - nie są oni bowiem objęci zakresem podmiotowym stosowania tych przepisów (K.W. Baran w: Kodeks pracy. Komentarz).
Ma zatem miejsce nieuzasadnione zróżnicowanie statusu prawnego nauczycieli zatrudnionych w ramach umowy o pracę i mianowania. Tych ostatnich stawia to w gorszym położeniu. Istnieje w związku z tym problem nierównego traktowania nauczycieli w zakresie ochrony przedemerytalnej i prawa do wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy w przypadku przywrócenia do pracy przez sąd - w zależności od podstawy nawiązania stosunku pracy.