Jeżeli w szkole jest zatrudnionych co najmniej 20 pracowników, można wypowiedzieć pracownicy wyłącznie warunki pracy i płacy. Nie można natomiast wypowiedzieć jej definitywnie umowy o pracę. Jeśli zmiana stanowiska pracy spowoduje zmniejszenie wynagrodzenia, to do końca okresu ochronnego pracownicy będzie przysługiwał dodatek wyrównawczy ustalany według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku (art. 39 k.p.). A zatem pracownica podlega ochronie przedemerytalnej od ukończenia 56 lat. Od ogólnej zasady zakazującej wypowiadania umów o pracę pracownikom w wieku przedemerytalnym ustawodawca przewidział nieliczne wyjątki.
Możliwość wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi w przedemerytalnym wieku ochronnym dopuszczono wyłącznie w przypadku:
- ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 411 § 1 k.p.), a także
- w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (art. 40 k.p.).
W innych przypadkach pracodawca nie ma prawa wypowiedzieć pracownikowi w wieku przedemerytalnym umowy o pracę, nawet w razie likwidacji stanowiska pracy, które ten pracownik zajmuje.
Pracodawca może natomiast zmienić warunki zatrudnienia i wypowiedzieć warunki pracy i płacy pracownikowi w wieku przedemerytalnym, jeżeli:
- wprowadzono nowe zasady wynagradzania dotyczące ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej grupy, do której pracownik należy,
- stwierdzono orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania (art. 43 k.p.).
W przedstawionym przypadku nie można się powołać na przepisy uprawniające do wypowiedzenia pracownikom w wieku ochronnym warunków pracy i płacy ze względu na wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników lub tej grupy, do której pracownik należy. Nie ma bowiem spełnionego podstawowego warunku w tym zakresie, polegającego na przygotowaniu nowych zasad wynagradzania, gdyż zmiana dotyczy likwidacji całej komórki, jaką jest szkolna kuchnia.
Prawa do wypowiedzenia umowy o pracę oraz jej zmiany w drodze wypowiedzenia zmieniającego nie dają również przepisy o pracownikach samorządowych, które mają zastosowanie w tym przypadku. Stanowisko kucharki jako stanowisko pomocnicze podlega bowiem przepisom Kodeksu pracy. Jedynym sposobem rozwiązania zaistniałej sytuacji, jeśli w placówce jest zatrudnionych co najmniej 20 pracowników (łącznie z nauczycielami), jest skorzystanie z rozwiązań ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tzw. ustawa o zwolnieniach grupowych). Na jej podstawie można dokonać indywidualnego wypowiedzenia warunków pracy i płacy pracownicy w przedemerytalnym wieku ochronnym, jeżeli wyłączna przyczyna wypowiedzenia leży po stronie pracodawcy. Ustawa ta nie daje jednak podstaw do definitywnego wypowiedzenia umowy o pracę pracownika w wieku ochronnym. Dlatego można na jej podstawie wypowiedzieć pracownicy dotychczasowe stanowisko kucharki oraz stawkę wynagrodzenia i zaproponować stanowisko starszej woźnej z niższym wynagrodzeniem.
Jeżeli jednak pracownica nie przyjmie zaproponowanych warunków pracy i płacy, umowa ulegnie rozwiązaniu po upływie 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia (9 lat stażu pracy u pracodawcy). Należy jednak pamiętać, że gdy wypowiedzenie warunków pracy i płacy powoduje obniżenie wynagrodzenia pracownika chronionego, do końca okresu, w którym korzystałby ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, przysługuje mu dodatek wyrównawczy.
Dodatek wyrównawczy oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.
Jeżeli pracodawca zatrudnia poniżej 20 pracowników, nie może stosować ustawy o zwolnieniach grupowych, a zatem nie będzie mógł dokonać wypowiedzenia zmieniającego pracownikowi w wieku przedemerytalnym z przyczyn leżących po stronie pracodawcy (np. likwidacja stanowiska pracy). A zatem w przypadku zatrudniania poniżej 20 pracowników zmiana stanowiska pracy mogłaby zostać dokonana tylko za porozumieniem stron. W braku zgody pracownicy na porozumienie stron nie można byłoby jej zmienić stanowiska pracy do czasu skończenia okresu ochronnego.