Urlopy wypoczynkowe powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów (art. 163 § 1 Kodeksu pracy). W pewnych sytuacjach pracodawca może jednak nie sporządzać planu urlopów, a mianowicie wówczas, gdy:
- u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa,
- zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę na odstąpienie przez pracodawcę od obowiązku sporządzania planu urlopów.
Obowiązek sporządzenia planu urlopów mają zatem pracodawcy, u których działają związki zawodowe, które nie zgodziły się na odstąpienie od ustalania planu urlopów (art. 163 § 11 Kodeksu pracy). Jednak nawet wtedy, gdy pracodawca nie ma obowiązku przygotowania planu urlopów, warto go sporządzić, aby zapewnić lepszą organizację pracy w firmie.
Zalety i wady tworzenia planu urlopów
| Zalety | Wady |
| ● umożliwia pracownikom wykorzystanie urlopu wypoczynkowego w terminach z góry znanych, ● w dużych zakładach pracy plan urlopów ułatwia eliminowanie konfliktów między pracownikami, wynikających z korzystania z urlopów według zasady „kto pierwszy, ten lepszy”, ● umożliwia zapewnienie normalnego funkcjonowania zakładu pracy, również w sezonie urlopowym | ● konieczność planowania terminów urlopów z dużym wyprzedzeniem, ● dość często konieczna jest korekta planu w trakcie jego obowiązywania |
Czy plan urlopów musi obejmować cały rok
Przepisy nie nakazują pracodawcy sporządzania jednego planu na cały rok. Zatem pracodawca może przygotować np. półroczne czy kwartalne plany urlopowe. Pracodawca może również przygotowywać plany urlopowe oddzielnie dla poszczególnych części swojego przedsiębiorstwa (np. działów, oddziałów regionalnych).
PRZYKŁAD
Ilość pracy w administracji firmy ABC jest taka sama w ciągu całego roku. Pracodawca sporządza więc dla administracji roczne plany urlopowe. W dziale produkcji firmy ABC zapotrzebowanie na pracę znacząco się zmienia w trakcie roku, co wynika ze zmieniającej się liczby zamówień. Nie można również z góry przewidzieć liczby zamówień, które pracodawca otrzyma w danym roku. Dlatego dla działu produkcyjnego pracodawca sporządza plany urlopowe trzy razy w roku, za każdym razem na 4-miesięczne okresy. Takie postępowanie pracodawcy jest prawidłowe.
Plan urlopów powinien być sporządzony zawsze przed rozpoczęciem okresu, który ten plan obejmuje. W przypadku planów urlopowych obejmujących cały rok kalendarzowy, plan powinien być ustalony najpóźniej do 31 grudnia poprzedniego roku. Pracownik nabywa prawo do urlopu od 1 stycznia danego roku, dlatego już w styczniu może skorzystać z urlopu wypoczynkowego. Biorąc pod uwagę fakt, że przy sporządzaniu planu urlopów pracodawca powinien uwzględniać sugestie pracowników co do terminów urlopów, dobrym rozwiązaniem jest zwrócenie się do pracowników w tej sprawie odpowiednio wcześniej.
WAŻNE!
Plan urlopów należy sporządzić przed rozpoczęciem okresu, którego plan dotyczy.
Kto sporządza plan urlopów
Plan urlopów sporządza pracodawca. Należy przyjąć, że nie musi w tym zakresie uzyskiwać zgody związków zawodowych. W wyniku nowelizacji Kodeksu pracy od 1 stycznia 2003 r. uchylono bowiem obowiązek ustalania planu urlopowego z organizacjami związkowymi. Zmiany tej nie zharmonizowano jednak z ustawą o związkach zawodowych. Określa ona bowiem, że jeżeli w sprawie ustalania planu urlopowego organizacje związkowe lub organizacje związkowe reprezentatywne nie przedstawią wspólnego stanowiska w terminie 30 dni, to pracodawca sam opracowuje plan urlopów po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych. Ustawodawca usuwając z Kodeksu pracy zapisy dotyczące obowiązku uzgadniania planu urlopowego ze związkami zawodowymi miał zamiar zlikwidować ten obowiązek. Zawarty zatem w ustawie o związkach zawodowych obowiązek ustalania planu urlopowego ze związkami może mieć zastosowanie jedynie do pracodawców, którzy dobrowolnie przyjęli na siebie obowiązek takich konsultacji. Nie ma bowiem przeszkód, aby pracodawca zobowiązał się w przepisach wewnątrzzakładowych (np. w układzie zbiorowym pracy) do ustalania planu urlopów w porozumieniu np. ze związkami zawodowymi.
Pracodawca powinien jednak przy ustalaniu planu urlopów uwzględniać wnioski urlopowe pracowników, jeżeli zaproponowane przez nich terminy wykorzystania urlopu nie będą powodować zakłóceń toku pracy (art. 163 § 1 Kodeksu pracy).
W praktyce dla pracodawców bardziej korzystne może okazać się sporządzanie planu urlopów niż rezygnowanie z tego obowiązku, gdyż pracodawca w trakcie tworzenia planu urlopów bierze jedynie pod uwagę wnioski pracowników. Natomiast w razie rezygnacji ze sporządzenia planu urlopów pracodawca musi ustalać terminy urlopów po porozumieniu z pracownikami.
Obowiązek osiągnięcia porozumienia z pracownikami zakłada większą ingerencję pracowników w terminy urlopów niż obowiązek wzięcia pod uwagę wyłącznie wniosku pracownika.
PRZYKŁAD
Podczas tworzenia planu urlopów rada pracowników zażądała nieplanowania urlopów pracowników w pierwszym tygodniu lipca 2013 r. z uwagi na planowane w tym terminie wybory uzupełniające do rady pracowników. Pracodawca nie ma obowiązku spełnienia żądania rady i może uwzględnić wnioski pracowników albo sam wyznaczyć pracownikom urlopy w planie urlopów w pierwszym tygodniu lipca. Natomiast gdyby w zakładzie, w którym nie ma planu urlopów, pracownicy odmówili skorzystania z urlopu w pierwszym tygodniu lipca 2013 r. z uwagi na wybory do rady pracowników, pracodawca musiałby negocjować z pracownikami inny termin wykorzystania przez nich urlopu.
Więcej na ten temat przeczytasz w płatnej części serwisu w artykule: Ustalanie planu urlopów - co sprawia największe problemy