Sygnalista w pracy w 2018 r. - nowa wersja projektu przepisów o ochronie sygnalistów
We wtorek 24 października br. został ogłoszony tekst rządowego projektu ustawy o jawności życia publicznego. Jak wynika z uzasadnienia projektu, celem ustawy ma być wzmocnienie transparentności państwa. Ma ona dotyczyć głównie podmiotów z sektora publicznego, urzędników i osób pełniących funkcje publiczne. Jednakże niektóre z planowanych regulacji mają dotyczyć wszystkich pracodawców, a także w pewnym zakresie wszystkich przedsiębiorców, którzy w rozumieniu ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej są co najmniej średnimi przedsiębiorcami. To, co jest ważne z punktu widzenia pracodawców, to bardzo daleko idąca ochrona, jaką proponowane przepisy rozciągają nad sygnalistami.
Obecnie trudno wypowiadać się co do ostatecznego kształtu ustawy, a także tego, czy i kiedy wejdzie ona w życie. Jednakże już teraz warto zwrócić uwagę na niektóre jej przepisy, gdyż na gruncie prawa pracy przewidują one zupełnie nowe rozwiązania w zakresie ochrony tzw. sygnalistów. Kwestia statusu prawnego sygnalistów została uregulowana w wielu krajach w Europie i na świecie. Dotychczas w Polsce podobne regulacje dotyczyły tylko podmiotów z sektora finansowego, a w pozostałym zakresie zagadnienie to nie było uregulowane. Proponowana ustawa o jawności życia publicznego zmienia ten stan rzeczy.
Polecamy książkę: Ochrona danych pracowników. Praktyczny poradnik dla pracodawców
Kim jest sygnalista?
Zgodnie z projektem ustawy sygnalista to osoba fizyczna lub przedsiębiorca, której współpraca z wymiarem sprawiedliwości może niekorzystnie wpłynąć na jej sytuację życiową, zawodową lub materialną. Współpraca z wymiarem sprawiedliwości ma polegać na zgłoszeniu informacji o możliwości popełnienia przestępstwa przez podmiot, z którym sygnalista jest związany umową o pracę lub innym stosunkiem umownym.
O nadaniu statusu sygnalisty decyduje prokurator, w przypadku przekazania wiarygodnych informacji dotyczących możliwości popełnienia przestępstwa, takiego jak między innymi: płatnej protekcji, oszustwa, wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym, praniu brudnych pieniędzy, niwelowaniu dokumentacji działalności gospodarczej czy rozpowszechnianiu nieprawdziwych informacji w obrocie papierów wartościowych. Status sygnalisty obowiązywać będzie do czasu umorzenia postępowania albo prawomocnego zakończenia sprawy wyrokiem sądu. Prokurator może także uchylić postanowienie o nadaniu statusu sygnalisty jeśli np. ujawnione informacje nie umożliwiają wszczęcia postępowania.
Szczególna ochrona sygnalisty
Z punktu widzenia pracodawców istotna jest bardzo daleko idąca ochrona, którą proponowane przepisy rozciągają nad sygnalistami. W czasie trwania postępowania oraz w okresie jednego roku po jego zakończeniu, bez zgody prokuratora pracodawca nie będzie mógł rozwiązać umowy o pracę sygnalisty ani zmienić na niekorzyść jego warunków zatrudnienia (w zakresie miejsca pracy, czasu pracy czy wynagrodzenia). Pracodawca będzie musiał także uzasadnić swój wniosek do prokuratora w powyższym zakresie.
Nasuwa się wątpliwość, czy zgoda będzie wymagana także w przypadku rozwiązania umowy pracę oraz zmiany warunków pracy w porozumieniu z sygnalistą. Projektowane zmiany nie określają też terminu, w którym prokurator powinien ustosunkować się do wniosku – zaadresowanie tej kwestii jest szczególnie istotne z punktu widzenia wymogu, aby przyczyna wypowiedzenia była aktualna oraz zasady wynikającej z art. 52§2 Kodeksu pracy, tj. rozwiązania umowy bez wypowiedzenia w terminie jednego miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Projektodawca przewidział także sankcje w przypadku rozwiązania umowy o pracę sygnalisty albo zmiany warunków jego zatrudnienia bez zgody prokuratora, na skutek zgłoszenie przez sygnalistę informacji o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. W takim przypadku sygnalista będzie mógł dochodzić odszkodowania w wysokości jego wynagrodzenia za pracę za okres dwóch lat.
Przepisy przewidują także analogiczną ochronę i uprawnienia dla osób zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę.
Nowe obowiązki przedsiębiorcy
Warto także zwrócić uwagę na nowe obowiązki, które projektowane przepisy nakładają na przedsiębiorcę będącego co najmniej średnim przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Dotyczą one stosowania wewnętrznych procedur antykorupcyjnych w celu przeciwdziałania przypadkom dokonywania przez osoby działające w imieniu lub na rzecz tego przedsiębiorcy niektórych przestępstw, określonych w projekcie ustawy.
Zgodnie z projektowanymi przepisami powyższe oznacza stosowanie środków organizacyjnych, kadrowych i technicznych mających na celu przeciwdziałanie tworzeniu otoczenia sprzyjającego przypadkom popełnienia niektórych przestępstw. Może to nastąpić w formie np. zapoznawania osób zatrudnianych przez przedsiębiorcę z zasadami odpowiedzialności karnej za przestępstwa, opracowania kodeksu etycznego przedsiębiorstwa, który miałby być podpisany przez każdego pracownika, współpracownika i kontrahenta firmy, czy określenie wewnętrznej procedury i wytycznych dotyczących otrzymywanych prezentów i innych korzyści przez pracowników.
Projektowana ustawa jest dopiero na początku ścieżki legislacyjnej. Projekt został poddany konsultacjom publicznym, których efekt poznamy prawdopodobnie 6 listopada br.