Odpowiedzialność w pełnej wysokości
W świetle art. 124 Kodeksu pracy pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się:
- pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,
- narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,
odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu.
Pracownik odpowiada w pełnej wysokości również za szkodę w innym mieniu powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się. Warto wspomnieć, że pracownik odpowiada na zasadzie art. 124 Kodeksu pracy za szkodę w mieniu powierzonym, także wówczas, gdy nie stanowiło ono własności pracodawcy (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2010 r., sygn. II PK 307/09).
Zobacz: Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy
Uwolnienie się od odpowiedzialności
Pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2001 r. (I PKN 288/00) pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę w mieniu powierzonym, jeżeli udowodni, bądź wykaże z wysokim prawdopodobieństwem, że szkoda powstała na skutek zdarzeń od niego niezależnych. Pracownik znajduje się w trudniejszej sytuacji. Pracodawca udowadnia jedynie poniesienie straty w majątku oraz prawidłowe powierzenie mienia.
Zobacz: Odpowiedzialność pracownika za mienie powierzone
Powstanie szkody niezależne od pracownika
Nie trudno domyślić się, że szkoda może powstać z bardzo różnych przyczyn. Oceną tego, czy szkoda powstała niezależnie od pracownika, zajmuje się sąd w granicach swobodnej oceny dowodów. Nie czyni jednak dowolnych ustaleń. Wypowiada się w granicach narzuconych przez: ramy proceduralne, logicznie prawidłowe wnioskowanie, poziom świadomości prawnej sędziego oraz poglądy dominujące na sądowe stosowanie prawa. Ocena dowodów dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, wiedzy, doświadczenia, logicznego myślenia i prawa procesowego.
Zobacz: Wypadek samochodem służbowym lub jego kradzież
Stan faktyczny
Osoba zatrudniona w charakterze kierowcy samochodów ciężarowych będąca uczestnikiem wypadku drogowego, która powoduje zagrożenie w ruchu drogowym, powinna ponieść odpowiedzialność odszkodowawczą względem pracodawcy za uszkodzenie samochodu. W omawianym przypadku pracownik nie przyjął mandatu karnego i sprawa trafiła do sądu.
Zobacz: Odpowiedzialność pracownika za samochód służbowy
Wywołanie zagrożenia w ruchu drogowym
Zdaniem policji kierujący samochodem ciężarowym dopuścił się czynu z art. 86 Kodeksu wykroczeń. Zgodnie z przepisem osoba, która na drodze publicznej w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie zachowując należytej ostrożności, powoduje zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, podlega karze grzywny.
Po zapoznaniu się ze stanem faktycznym i przeprowadzeniu dowodów sąd uznał, że pracownik nie ponosi odpowiedzialności za spowodowanie wypadku. Wyrok stał się prawomocny. Pracodawca nie wycofał jednak z sądu pracy roszczenia o odszkodowanie. Według zatrudniającego pracownik ponosi odpowiedzialność na podstawie umowy wiążącej ich wzajemnie. W tym miejscu powstaje problem. Czy prawomocne orzeczenie uniewinniające w postępowaniu karnym wiąże sądy cywilne?
Moc wyroków karnych
Prawomocny wyrok skazujący wydany w postępowaniu karnym co do popełnienia przestępstwa wiąże sąd w postępowaniu cywilnym (art. 11 Kodeksu postępowania cywilnego). Z przytoczonego przepisu wynika, że sąd pracy będzie związany tylko wyrokiem za przestępstwo, a nie za wykroczenie. Co więcej, musi być to wyrok skazujący. Oznacza to, iż wyrok uniewinniający nie będzie wiązał sądu pracy.
Wyrok uniewinniający może mieć znaczenie dowodu podlegającego swobodnej ocenie sądu. Jeśli sąd pracy zawiesił postępowanie ze względu na toczące się równolegle postępowanie karne, pracownik może zażądać dopuszczenia dowodu z akt procesu karnego na okoliczności w nim ustalone.
Własne ustalenia sądów cywilnych
Co więcej, uznaje się, że sąd pracy ma możliwość sporządzania własnych ustaleń w zakresie odpowiedzialności za szkodę pracownika. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1983 r. (III CZP 14/83) dowodzi, że prawomocny wyrok skazujący za przestępstwo nieumyślne nie wyłącza w świetle art. 11 Kodeksu postępowania cywilnego możliwości ustalenia w postępowaniu cywilnym, że sprawca działał umyślnie.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 1999 r. (I PKN 10/99) sąd pracy nie jest związany prawomocnym wyrokiem karnym skazującym pracownika za przestępstwo niedopełnienia obowiązków nadzoru nad powierzonym mieniem co do zakresu naprawienia szkody wyrządzonej niedoborem (art. 11 Kodeksu postępowania cywilnego).
Podsumowując, pomimo istnienia prawomocnego skazującego wyroku karnego, sąd pracy może przeprowadzić własne ustalenia wskazujące na odpowiedzialność pracownika w stosunku pracy. Odrębne procedury cywilne i odmienne zasady ustalania odpowiedzialności za szkodę pozwalają sądom cywilnym na dochodzenie do własnych ustaleń.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1974 Nr 24, poz. 141 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz.U. z 1971 Nr 12, poz. 114 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 Nr 43, poz. 296 z późn. zm.)