Od 8 października 2012 r. pracodawcy ponownie muszą zapewnić pracownikom dodatkowy dzień wolny za święto, które przypada w dniu wolnym od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Przepisy, które zniosły ten obowiązek, Trybunał Konstytucyjny uznał w wyroku z 2 października 2012 r. (sygn. K 27/11) za sprzeczne z Konstytucją RP.
Sporna regulacja
Trybunał wydał omawiane orzeczenie na skutek zaskarżenia art. 130 § 21 Kodeksu pracy (przepis ten określał, że święto przypadające w dniu rozkładowo wolnym od pracy nie obniża wymiaru czasu pracy), jako niezgodne z konstytucją, przez Komisję Krajową NSZZ „Solidarność”. We wniosku związek zawodowy żądał uznania przepisu za sprzeczny z dwiema regulacjami konstytucyjnymi: zasadą równości wobec prawa i zakazem dyskryminacji oraz z prawem do określonych ustawowo dni wolnych od pracy, zawartym w art. 66 konstytucji.
„Solidarność” wskazywała, że obowiązujące dotychczas przepisy mogły spowodować nierówne traktowanie pracowników. Dla jednych święto oznaczało dzień wolny, dla innych, dla których dane święto wypadało w dzień rozkładowo wolny od pracy, wiązało się to z koniecznością odpracowania dnia świątecznego. Związkowcy przypominali, że ani Kodeks pracy, ani żaden inny przepis ustawowy nie określa, który dzień powinien być wyznaczony jako wolny z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy (wprawdzie zwyczajowo jest nim sobota, ale w wielu zakładach pracy wolne przypada w innym dniu tygodnia, np. w poniedziałek). Dodatkowo konieczność „odpracowania” dnia wolnego mogła – zdaniem związkowców – naruszać konstytucyjne prawo do wolnego od pracy dnia świątecznego. Jak bowiem wynikało z pojawiających się sygnałów z jednostek inspekcji pracy, wprowadzenie spornej regulacji spowodowało wyznaczanie rozkładowych dni wolnych od pracy przez pracodawców na dni świąteczne. W efekcie dawało to możliwość nakazania „odpracowywania” niektórych świąt w inne dni tygodnia.
Rozstrzygnięcie TK
Trybunał w uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z art. 14 Kodeksu pracy wszyscy pracownicy mają prawo do dni wolnych od pracy. Ograniczenie powinno w równej mierze dotyczyć wszystkich pracowników, a ewentualne różnice muszą być oparte na racjonalnych i zobiektywizowanych kryteriach. Zdaniem TK, jedyną możliwością dla ustalenia różnej liczby dni wolnych byłoby wyodrębnienie grupy pracowników ze względu na ich cechy osobowe i charakter pracy. Tylko w takim przypadku można przyznać im inną liczbę dni wolnych od pracy.
Tymczasem przyjęty rozkład czasu pracy dotyczy tylko obowiązującego u pracodawcy systemu czasu pracy i uprawnień pracownika do określonej liczby dni wolnych od pracy. Nie odnosi się natomiast ani do cech osobowych, ani do charakteru pracy pracowników. Tym samym wprowadzenie różnic w liczbie dni wolnych od pracy tylko na podstawie przyjętego u pracodawcy rozkładu czasu pracy nie znajduje racjonalnego uzasadnienia.
WAŻNE!
Różnicowanie pracowników w zakresie liczby dni wolnych tylko na podstawie rozkładu czasu pracy jest niezgodne z konstytucją.
Oznacza to, że ustawodawca, różnicując liczbę dni wolnych według niedopuszczalnego kryterium – rozkładu czasu pracy, naruszył konstytucyjną zasadę równości.
Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu w artykule: Jak rozliczać czas pracy po wyroku TK