Zakwalifikowanie kierowcy jako pracownika pracującego w nocy powinno nastąpić na podstawie przepisów Kodeksu pracy. Czterogodzinną porę nocną określoną w przepisach dotyczących czasu pracy kierowców stosujemy tylko w zakresie ustalania czasu pracy.
Pracownikiem pracującym w nocy jest osoba, której rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub której co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną (art. 1517 § 2 Kodeksu pracy).
W przypadku kierowców od 1 stycznia 2012 r. funkcjonuje odrębna od kodeksowej pora nocna. Na podstawie przepisów Kodeksu pracy pora nocna to 8 godzin między godz. 21.00 a 7.00. Które konkretnie 8 godzin obejmuje pora nocna, powinno być ustalone w przepisach wewnątrzzakładowych (np. w regulaminie pracy, układzie zbiorowym pracy) lub w informacji o warunkach zatrudnienia (jeżeli w zakładzie nie ma przepisów wewnątrzzakładowych).
Polecamy: Dokumentacja kadrowa. Nowe zasady prowadzenia i przechowywania
Natomiast dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach kierowców od 1 stycznia 2012 r. pora nocna to okres 4 godzin między godz. 00.00 a 7.00.
Ustawa o czasie pracy kierowców nie wskazuje, w jaki sposób należy wyznaczyć 4-godzinną porę nocną dla kierowców. Należy jednak uznać, że pracodawca powinien zastosować w tym przypadku zasady wynikające z Kodeksu pracy (w zakresie nieuregulowanym ustawą o czasie pracy stosujemy przepisy Kodeksu pracy). Zatem pora nocna dla kierowców powinna zostać ustalona w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym pracy, zaś w firmach nieposiadających takich przepisów wewnątrzzakładowych – w pisemnej informacji o warunkach zatrudnienia.
Potwierdza to Ministerstwo Infrastruktury (pismo z 8 listopada 2011 r., MR-1-mg-061–379/11), które uznało, że regulacja dotycząca pory nocnej dla kierowców powinna się znaleźć w regulaminie pracy, jeśli zakład pracy ma obowiązek wydawania takiego regulaminu.
WAŻNE!
Od 1 stycznia 2012 r. pora nocna kierowców obejmuje 4 godziny między godz. 00.00 a 7.00.
Definicję pory nocnej zawartą w ustawie o czasie pracy kierowców stosujemy jednak wyłącznie do celów ustalania czasu pracy (art. 2 pkt 6a ustawy o czasie pracy kierowców). Jeśli chodzi o dodatki za pracę w porze nocnej czy zakazy pracy w nocy dla pewnych grup pracowników nadal obowiązuje pora nocna wynosząca 8 godzin.
Należy uznać, że odrębną definicję pory nocnej stosujemy tylko do ustalania czasu pracy w związku z przepisami ustawy o czasie pracy kierowców. Chodzi o zawarte w tej ustawie ograniczenie do 10 godzin czasu pracy w dniu, w którym kierowca pracuje w porze nocnej. Skrócenie pory nocnej dla kierowców z 8 do 4 godzin oznacza w tym przypadku, że pracodawca może częściej powierzyć takim pracownikom pracę powyżej 10 godzin na dobę, ponieważ godziny pracy kierowcy nie będą obejmowały pory nocnej. Stosowanie 4-godzinnej pory nocnej „tylko w zakresie ustalania czasu pracy” nie może być uznane za stosowanie takiej pory nocnej w każdym zakresie, który jest związany z czasem pracy na podstawie innych przepisów.
W zakresie nieuregulowanym w ustawie o czasie pracy kierowców do tej grupy pracowników stosujemy przepisy Kodeksu pracy. Regulacje dotyczące pracowników pracujących w nocy znajdują się bowiem jedynie w Kodeksie pracy.
Zatem ocena, czy mamy do czynienia z pracownikiem (kierowcą) pracującym w nocy, powinna być dokonywana na podstawie 8-godzinnej pracy w porze nocnej wynikającej z Kodeksu pracy, a nie specyficznej – krótszej – pory nocnej przypisanej dla kierowców.
Istotne w stosunku do pracowników pracujących w nocy jest przede wszystkim to, że czas pracy pracującego w nocy nie może przekraczać 8 godzin na dobę, jeżeli wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym (art. 1517 § 3 Kodeksu pracy).
Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych określa pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową. Jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, wykaz ten pracodawca ustala z przedstawicielami pracowników wybranymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, uwzględniając konieczność zapewnienia bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników (art. 1517 § 4 Kodeksu pracy).
Na pewno za szczególnie niebezpieczne należy uznać prace wykonywane przez kierowcę przewozów materiałów niebezpiecznych. Jeżeli zatem wskazana w pytaniu osoba zostanie uznana za pracownika pracującego w nocy – na podstawie godzin nocnych wynikających z Kodeksu pracy – będzie podlegać ograniczeniom w zakresie czasu pracy. W takiej sytuacji ograniczenie do 8 godzin dotyczy czasu pracy, a nie tylko czasu prowadzenia pojazdu. Realnie zatem kierowca będzie mógł prowadzić pojazd znacznie krócej (pamiętając, że do czasu pracy wliczamy wykonywanie każdej innej pracy, np. wypełnianie dokumentów przewozowych, codzienną obsługę pojazdu, a także chociażby 15-minutową przerwę śniadaniową).
Podstawa prawna:
- art. 29 § 3, art. 104 § 2, art. 1041 § 1 pkt 4, art. 1517 Kodeksu pracy,
- art. 2 pkt 6a, art. 4, art. 6, art. 21 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz.U. Nr 92, poz. 879 ze zm.).