Dni wolne od pracy to niedziele oraz święta. W niektórych przypadkach dozwolona jest jednak praca w dni, które co do zasady są od pracy wolne. Pracownikom, którzy muszą wtedy pracować przysługują z tego tytułu szczególne uprawnienia. Kiedy można, a nawet trzeba pracować w niedziele lub święta? Jaka rekompensata należy się pracownikowi pracującemu w te dni?
- Praca w niedziele i święta dozwolona
- Praca w niedziele i święta społecznie użyteczna
- Praca z niedziele i święta dla pracujących tylko w weekendy
- Praca w niedziele i święta w trybie pracy zdalnej
- Praca w niedziele i święta – co należy się w zamian
- Niedziela wolna od pracy co najmniej raz na cztery tygodnie
Dniami wolnymi od pracy są w Polsce niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy. Zgodnie z tymi przepisami dniami wolnymi od pracy są następujące święta:
- 1 stycznia – Nowy Rok,
- 6 stycznia – Święto Trzech Króli,
- pierwszy dzień Wielkiej Nocy,
- drugi dzień Wielkiej Nocy,
- 1 maja – Święto Państwowe,
- 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja,
- pierwszy dzień Zielonych Świątek,
- dzień Bożego Ciała,
- 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
- 1 listopada – Wszystkich Świętych,
- 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości,
- 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
- 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.
Praca w niedziele i święta dozwolona
Wyjątek od zasady, w myśl której niedziele i święta są dniami wolnymi od pracy polega na tym, że przepisy zezwalają na pracę w niedziele i święta:
- w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- w ruchu ciągłym,
- przy pracy zmianowej,
- przy niezbędnych remontach,
- w transporcie i w komunikacji,
- w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
- przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
- w rolnictwie i hodowli.
Za pracę w niedzielę i święto, w przypadkach, w których jest ona dozwolona, uważa się pracę wykonywaną między godziną 6:00 w tym dniu a godziną 6:00 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina.
Praca w niedziele i święta społecznie użyteczna
Przepisy Kodeksu pracy pozwalają ponadto na pracę w niedzielę i święta przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:
- zakładach świadczących usługi dla ludności,
- gastronomii,
- zakładach hotelarskich,
- jednostkach gospodarki komunalnej,
- zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
- jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę,
- zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku.
Użycie przez ustawodawcę zwrotu „w szczególności” oznacza, że powyższe wyliczenie ma charakter przykładowy i nie jest wyczerpujące. Katalog miejsc pracy, w których dozwolona jest praca w dni wolne od pracy pozostaje więc otwarty – o tym, czy w danym zakładzie pracy wolno pracować w niedziele i święta decyduje charakter pracy. Musi ona być konieczna ze względu na:
- użyteczność społeczną, a zarazem
- codzienne potrzeby ludności.
Praca z niedziele i święta dla pracujących tylko w weekendy
W niedziele i święta wolno pracować także pracownikom zatrudnionym w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.
Praca w niedziele i święta w trybie pracy zdalnej
Dozwolona jest również praca w niedziele i święta przy wykonywaniu prac:
- polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa telekomunikacyjnego, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, dni wolne od pracy w Polsce są u niego dniami pracy,
- zapewniających możliwość świadczenia usług, o których mowa powyżej.
Ograniczenia w wykonywaniu pracy w placówkach handlowych w niedziele i święta oraz w dniu 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy określają przepisy ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni.
Praca w niedziele i święta – co należy się w zamian
Pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy:
- w zamian za pracę w niedzielę – w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli,
- w zamian za pracę w święto – w ciągu okresu rozliczeniowego.
W przypadku, gdy w określonym przepisami terminie wykorzystanie dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę nie jest możliwe, pracownikowi przysługuje:
- dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego, a w razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w tym terminie
- dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia, za każdą godzinę pracy w niedzielę.
W przypadku, gdy w określonym przepisami terminie wykorzystanie dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w święto nie jest możliwe, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia, za każdą godzinę pracy w święto.
Niedziela wolna od pracy co najmniej raz na cztery tygodnie
Pracownik pracujący w niedziele powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Uprawnienie to nie przysługuje pracownikowi zatrudnionemu w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.