Kobiety na co dzień zmagają się z wieloma trudnościami w życiu osobistym i zawodowym. Kobiety z niepełnosprawnościami mają jeszcze trudniej. Trudne do pomyślenia jest więc to, że nawet w gabinetach ginekologicznych są gorzej i nierówno traktowane. Brakuje odpowiedniego sprzętu a pracownicy gabinetów często nie są odpowiednio wykwalifikowani do obsługi takich osób. Opieka położnicza osób z niepełnosprawnościami też nie jest na wymaganym poziomie. Każdy zasługuje na szacunek i należyte traktowanie - szczególnie w tak newralgicznych kwestiach. Czy Minister Zdrowia wdroży niezbędne działania? To się okaże niebawem.
- Interwencja u Minister Zdrowia w sprawie nierównego traktowania kobiet z niepełnosprawnościami w zakresie opieki ginekologiczno-położniczej
- Sprawa wciąż w toku, a na poprawę warunków nie ma widoku!
- Prawo międzynarodowe gwarantuje ochronę, ale co z tego… skoro praktyka jest inna
- Brak sprzętu, nie dostosowanie architektoniczne gabinetów ginekologicznych do osób z niepełnosprawnościami
- Standardy dostępności gabinetów lekarskich i większych podmiotów leczniczych
- Wdrożenie do programu kształcenia zawodów medycznych komunikacji z osobami ze szczególnymi potrzebami - w tym z dziewczętami i kobietami z niepełnosprawnością
Interwencja u Minister Zdrowia w sprawie nierównego traktowania kobiet z niepełnosprawnościami w zakresie opieki ginekologiczno-położniczej
Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Minister Zdrowia Izabeli Leszczyny z pismem, w którym podkreśla jak trudna jest sytuacja kobiet z niepełnosprawnościami w zakresie opieki ginekologicznej i położniczej. Nie są spełniane standardy indywidualnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami w dostępie do świadczeń zdrowotnych w tym zakresie. Jak podkreśla RPO: obecne wyposażenie placówek medycznych nie zapewnia pacjentkom z niepełnosprawnościami dostępu do świadczeń z zakresu ginekologii na równi z innymi a standardy dostępności gabinetów lekarskich i większych podmiotów leczniczych powinny znaleźć się w aktach prawa powszechnie obowiązującego.
Sprawa wciąż w toku, a na poprawę warunków nie ma widoku!
Rzecznik Praw Obywatelskich już wcześniej pisał do Ministerstwa Zdrowia w ww. opisanej sprawie. Wówczas otrzymał odpowiedź z dnia 10 października 2023 r., w którym podkreślono, że Ministerstwo Zdrowia ma świadomość jak ważne jest zapewnianie dostępności do usług medycznych osobom ze szczególnymi potrzebami, w tym osobom z niepełnosprawnościami, dlatego też na bieżąco podejmowane są działania mające na celu poprawę dostępności opieki medycznej dla kobiet z niepełnosprawnością.
W 2023 r. ministerstwo prowadziło badanie ankietowe na potrzeby Strategii na rzecz Osób Niepełnosprawnych pn. „Analiza dostępności do świadczeń ginekologicznych lub położniczych dla kobiet z różnymi rodzajami niepełnosprawności, w szczególności z niepełnosprawnością ruchową". Wyniki miały być wykorzystane w działaniach służących poprawie dostępności i komfortu korzystania przez pacjentki z niepełnosprawnością z usług ginekologiczno-położniczych. Czy tak się stało? Nie w 100%.
Prawo międzynarodowe gwarantuje ochronę, ale co z tego… skoro praktyka jest inna
W Polsce obowiązuje Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1169). Ten akt prawa międzynarodowego został uchwalony, ponieważ konieczne jest popieranie, ochrona i zapewnienie pełnego i równego korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności przez wszystkie osoby niepełnosprawne oraz popieranie poszanowania ich przyrodzonej godności. Na gruncie konwencji pod pojęciem „osoby niepełnosprawne” rozumie się osoby, które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną, psychiczną, intelektualną lub w zakresie zmysłów, co może, w oddziaływaniu z różnymi barierami, utrudniać im pełny i skuteczny udział w życiu społecznym, na zasadzie równości z innymi osobami. Definicja ta jest więc szeroka. Przepis art. 6 Konwencji podkreśla, że kobiety i dziewczęta są narażone na wielokrotną dyskryminację, w związku z czym władze publiczne są obowiązane podejmować działania w celu zapewnienia pełnego i równego korzystania przez kobiety i dziewczęta z niepełnosprawnościami ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności. Kobiety z niepełnosprawnościami powinny mieć w szczególności odpowiednią pomoc w zakresie korzystania ze świadczeń zdrowotnych, w tym ginekologicznych, co do planowania rodziny, odpowiedniej edukacji oraz zapewnienia dostępnych świadczeń medycznych w zakresie położnictwa. Tak niestety nie zawsze jest.
Brak sprzętu, nie dostosowanie architektoniczne gabinetów ginekologicznych do osób z niepełnosprawnościami
Gabinety nie są wyposażone w fotele ginekologiczne umożliwiające ich obniżanie, podnośniki służące do przesadzania na fotel oraz w wagi krzesełkowe, najazdowe czy łóżkowe - nie jest to dostoswane do osób z niepełnosprawnościami, które mają problemy z poruszaniem się, czy też są np. sparaliżowane. We wszystkich gabinetach powinien być obniżany fotel ginekologiczny. Gabinety powinny być wyposażone w podnośniki do przesadzania na fotel. W niektórych województwach placówki zdrowia wciąż nie dysponują odpowiednimi wagami krzesełkowymi i podnośnikami.
Obecnie funkcjonujące mobilne gabinety m.in. mammobusy, cytobusy, powinny być dostępne dla osób z niepełnosprawnościami. Powinny być odpowiednio doposażone, aby można było wykonać w nich badanie. Dla osób z niepełnosprawnościami byłoby to ogromne ułatwienie komunikacyjne, ze względu na mobilność takich busów.
Standardy dostępności gabinetów lekarskich i większych podmiotów leczniczych
Stworzenie i wdrożenie standardów dostępności gabinetów lekarskich i większych podmiotów leczniczych jest kluczowe i powinno nastąpić poprzez opracowanie aktów prawa powszechnie obowiązującego. Tylko w taki sposób można realnie wpłynąć na zapewnienie dostępności osobom z niepełnosprawnościami. Taki tryb jest zgodny ze Strategią na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami na lata 2021/2030. Jak podkreśla RPO: Przepisy przewidują dziś obowiązek zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami również w przypadku dużej części placówek ochrony zdrowia. Wydaje się, że przynajmniej ich część już teraz jest do tego zobowiązana, ale realizacja wciąż jest wyzwaniem. Może to zrealizować opracowanie standardów dostępności i podniesienie ich do rangi przepisów powszechnie obowiązujących. Umożliwia to połączenie tego obowiązku z możliwością uzyskiwania środków publicznych w ramach umów z NFZ. Ponadto warto rozważyć premiowanie placówek, które standardy spełniają.
Wdrożenie do programu kształcenia zawodów medycznych komunikacji z osobami ze szczególnymi potrzebami - w tym z dziewczętami i kobietami z niepełnosprawnością
Jak podkreśla RPO istotnym problemem z jakim mierzą się pacjentki z niepełnosprawnościami, jest komunikacja z personelem medycznym. Ich powszechne doświadczenia to:
- ignorowanie pacjentek i prowadzenie rozmowy z tłumaczem, asystentem lub członkiem rodziny pacjenta głuchego,
- stereotypowe traktowanie i założenie, że kobiety z niepełnosprawnościami nie mogą lub nie powinny prowadzić aktywnego życia seksualnego,
- infantylizowanie pacjentek z niepełnosprawnościami i traktowanie ich niezgodnie z wiekiem biologicznym jako „wieczne dzieci",
- naruszające godność, a nawet upokarzające uwagi.
Konieczne jest jak najszersze przygotowanie personelu do współpracy z nimi, uwrażliwienie pracowników na kwestie niepełnosprawności i trudności poszczególnych osób. Działania powinny obejmować zarówno szkolenia z wiedzy o różnych niepełnosprawnościach, sposobu komunikacji, jak również formy udzielania informacji o stanie zdrowia i wybranym sposobie leczenia, czy też udostępniania dokumentacji medycznej zgodnie z potrzebami (ze szczególnym uwzględnieniem udostępniania dokumentacji medycznej osobom z niepełnosprawnością wzroku, tak aby przedstawione informacje mogły zostać odczytane przez czytniki ekranu oraz osobom z niepełnosprawnością słuchu, co wymaga tłumaczenia na Polski Język Migowy). Proponuje się wydłużenie czasu wizyty dla takich pacjentek. Należałoby zatem dążyć do ujęcia tych treści w programach nauki na kierunkach medycznych.