BHP - obowiązek pracodawcy
Najważniejszym obowiązkiem Pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznego miejsca pracy, higienicznych warunków wykonywania pracy oraz dochowanie należytej staranności w utrzymywaniu wysokiej świadomości pracowników w obszarze BHP. Obowiązek ten wynika z art. 207 Kodeksu Pracy, a jego naruszenie obwarowane jest licznymi sankcjami nie tylko wynikającymi z przepisów kodeksu pracy, ale również z prawa karnego.
Badanie trzeźwości pracownika
Istotna z punktu widzenia organizowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy jest możliwość zapewnienia ochrony przed zagrożeniami, jakie może spowodować nietrzeźwy pracownik. Z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wynika obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w pracy. Przepis ten uprawnia pracodawcę do przeprowadzenia badania trzeźwości tylko w uzasadnionych przypadkach i poprzez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. Co do przywołanego przepisu pojawiało się wiele wątpliwości, a praktyka pokazywała, że pracodawca nie zawsze może liczyć na zrealizowanie wniosku o przeprowadzenie badania trzeźwości pracownika przez organ porządku publicznego. Dodatkowo, mógł tylko przeprowadzić kontrole trzeźwości w sytuacjach, kiedy miał podejrzenie, że pracownik jest nietrzeźwy, czyli zabrakło uregulowania prewencyjnego badania trzeźwości pracowników.
Stan nietrzeźwości a ochrona danych osobowych
Niejasna procedura badania trzeźwości pracowników została jeszcze bardziej skomplikowana, kiedy Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, w swojej opinii z czerwca 2019 roku stwierdził, że informacja o stanie nietrzeźwości pracownika jest informacją o jego zdrowiu, a jako taka może być przetwarzana przez pracodawcę wyłącznie z inicjatywy pracownika i za jego zgodą. Wysokie kary przewidziane za naruszenie przepisów ochrony danych osobowych odstraszyły wielu pracodawców, którzy całkowicie wstrzymali kontrolę trzeźwości pracowników.
SN
Dodatkowo, orzecznictwo Sądu Najwyższego także nie rozwiewa narosłych wątpliwości wynikających z badania trzeźwości pracowników. W wyroku z dnia 4 grudnia 2018 roku SN stwierdził, że samoistne badanie alkomatem przez pracodawcę nie może stanowić przyczyny rozwiązania umowy w trybie art. 52KP. Podczas gdy ten sam sąd w wyroku z dnia 22 listopada 2018 roku dopuścił stosowanie wyrywkowych kontroli trzeźwości w sytuacji, w której z uwagi na charakter pracy lub zakładu pracy istnieje ryzyko zagrożenia dla życia i zdrowia.
Wybór między ochroną danych a bhp
Liczne niejednoznaczności prawne, kategoryczne stanowisko PUODO oraz niejednolite orzecznictwo SN sprawiły, że pracodawcy zostali pozbawieni realnej możliwości zapewnienia bezpiecznego miejsca pracy. Z jednej strony, działając w zgodzie z przepisami ochrony danych osobowych, nie zrealizują konstytucyjnego prawa pracowników do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Z drugiej strony, mając na uwadze prawa pracownika do pracy na stanowisku wolnym od zagrożeń, narażają się na naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych. Pracodawcy stoją przed wyborem, które przepisy naruszyć i, oceniając istniejące ryzyko, jedni stosują nadal wewnętrzne procedury badania trzeźwości pracowników, uważając, że ochrona zdrowia i życia pracowników i współpracowników jest wartością najwyższą, drudzy zaprzestali jakiejkolwiek kontroli swoich pracowników.
Badanie stanu trzeźwości przez pracodawcę (projekt ustawy)
Zarówno pracownicy, jak i pracodawcy, powinni działać według jasnych reguł, dlatego tak ważnym staje szybkie opracowanie jasnej procedury badania trzeźwości pracowników. Odpowiedzią na wątpliwości pracodawców może stać się projekt ustawy Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii, które planuje umożliwienie pracodawcom wprowadzenia prewencyjnej kontroli pracowników na obecność alkoholu lub podobnie działających środków. W roboczym projekcie regulacji przewidziane zostały dwa tryby niedopuszczenia pracownika nietrzeźwego lub będącego pod wpływem środka działającego jak alkohol do pracy:
- uzasadnione podejrzenie pracodawcy,
- prewencyjna kontrola trzeźwości lub kontrola na obecność środków działających podobnie do alkoholu, w tym opracowanie zasad takiej kontroli.
W zakresie przetwarzania danych o obecności alkoholu lub środków działających jak alkohol ministerstwo nawiązało współpracę z UODO celem wypracowania zgodnego z obecnym stanem prawnym rozwiązania.
Kompleksowa regulacja prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników jest mocno wyczekiwana przez pracodawców. Mamy nadzieję, że prace ministerstwa nie będą trwały długo a wypracowane rozwiązanie pozwoli pracodawcą rozwiać liczne wątpliwości i działać zgodnie z prawem.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dziennik Ustaw rok 2020 poz. 1320)
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dziennik Ustaw rok 2019 poz. 2277)