Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy poprzez podjęcie wielu działań wskazanych m.in. w przepisach Kodeksu pracy.
Warunki szczególnie uciążliwe
Na mocy art. 232 Kodeksu pracy, pracownikom przysługują napoje i posiłki profilaktyczne. Jednak nie każdy pracodawca jest zobowiązany do ich zapewnienia. Tylko osobom pracującym w warunkach szczególnie uciążliwych przysługują nieodpłatne napoje i posiłki profilaktyczne. Szczegółowe uregulowania w tym zakresie znajdują się w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Obowiązek zapewnienia pracownikowi posiłków profilaktycznych jest uzależniony od wysiłku fizycznego powodującego konkretny wydatek energetyczny u kobiet i mężczyzn, natomiast zapewnienie napojów profilaktycznych uzależnione jest od wysokości temperatur w miejscu pracy.
Redakcja poleca: Monitor prawa pracy i ubezpieczeń
Wyszczególnienie stanowisk pracy w zakładzie pracy, których wykonywanie obliguje pracodawcę do zapewnienia posiłków i napojów profilaktycznych powinno odbyć się w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi lub przedstawicielami pracowników, jeśli u pracodawcy nie działają organizacje związkowe. Kwestie związane z wydawaniem posiłków i napojów profilaktycznych powinny zostać uregulowane w regulaminie pracy.
Posiłki i napoje profilaktyczne przysługują jako świadczenia pieniężne przysługujące na podstawie przepisów BHP, w związku z czym są to świadczenia zwolnione od opodatkowania i oskładkowania. Jeśli regulamin lub inny dokument o podobnym charakterze nie reguluje kwestii związanych z wydawaniem posiłków i napojów profilaktycznych, to zasadność ich wydawania może zostać zakwestionowana przez organ podatkowy i korzystanie przez pracowników z posiłków lub napojów profilaktycznych może być potraktowane jako otrzymywanie przez nich wynagrodzenia w naturze, co w następstwie może powodować konieczność opodatkowania i oskładkowania kosztów ponoszonych przez pracodawcę.
Posiłki profilaktyczne
Pracodawca jest zobowiązany wydawać posiłki profilaktyczne pracownikom, którzy:
- wykonują prace związane z wysiłkiem fizycznym, powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 2000 kcal u mężczyzn i powyżej 1100 kcal u kobiet,
- wykonują prace związane z wysiłkiem fizycznym w pomieszczeniach zamkniętych, powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal u mężczyzn i powyżej 1000 kcal u kobiet, jeśli temperatura w miejscu pracy utrzymuje się stale na wysokości poniżej 10stopni Celsjusza lub wskaźnik obciążenia termicznego wynosi powyżej 25 stopni Celsjusza lub są wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym,
- wykonują prace pod ziemią,
- są zatrudnieni przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych.
Za okres zimowy uważa się okres od 1 listopada do 31 marca następnego roku kalendarzowego. Rozpoczęcie okresu zimowego nie jest okolicznością samą w sobie uzasadniającą wydawanie posiłków profilaktycznych, musi nastąpić odpowiednie wydatkowanie energii przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni.
Ocena wydatku energetycznego
Przepisy nie określają kto i w jaki sposób powinien dokonać pomiarów wydatku energetycznego w związku z czym uznaje się, że pracodawca może sam dokonać takiej oceny. Wykonanie takich badań może zostać zlecone np. stacji sanitarno-epidemiologicznej. Jedną z metod oceny wydatku energetycznego jest metoda wg G. Lehmanna, która pozwala na wykonanie pomiarów na podstawie analizy pozycji ciała lub analizy czasu pracy.
Zapewnienie posiłków profilaktycznych
Pracodawca powinien zapewnić pracownikom pracującym w uciążliwych warunkach jeden posiłek, który powinien zawierać ok.50-55 % węglowodanów, 30-35 % tłuszczy, 15 % białek oraz posiadać wartość kaloryczną ok. 1000 kcal.
Jeśli pracodawca nie ma możliwości wydawania pracownikom posiłków ze względów organizacyjnych, powinien zapewnić im możliwość korzystania z punktów gastronomicznych lub umożliwić im samodzielne przyrządzanie posiłków z dostarczonych produktów.
Przygotowanie oraz spożywanie posiłków powinno odbywać się z zachowaniem zasad higieniczno-sanitarnych.
Napoje profilaktyczne
Konieczność zapewnienia napojów profilaktycznych ma miejsce wtedy gdy pracownik:
- zatrudniony jest w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25 stopni Celsjusza,
- zatrudniony jest w warunkach zimnego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,
- zatrudniony jest przy pracach na otwartej przestrzeni, w temperaturze poniżej 10 stopni Celsjusza lub w temperaturze powyżej 25 stopni Celsjusza,
- wykonuje prace na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28 stopni Celsjusza,
- zatrudniony jest przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal u mężczyzn i powyżej 1000 kcal u kobiet.
Napoje profilaktyczne powinny być zapewniane w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników, powinny być to napoje gorące lub zimne w zależności od warunków atmosferycznych, a w przypadku wykonywania prac w warunkach gorącego mikroklimatu napoje te powinny być dodatkowo wzbogacone w sole mineralne i witaminy.
Posiłki i napoje profilaktyczne zostają udostępnione pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie. Posiłki powinny być wydawane w trakcie regulaminowych przerw, po ok. 3-4 godzinach pracy, natomiast napoje powinny być wydawane w ciągu całej zmiany roboczej.
Nie jest dopuszczalne zastąpienie posiłków i napojów profilaktycznych ekwiwalentem pieniężnym.
Należy podkreślić, że niezależnie od obowiązku wydawania pracownikom posiłków i napojów profilaktycznych, pracodawcy są zobowiązani do zapewnienia pracownikom dostępu do wody zdatnej do picia przez cały rok kalendarzowy, bez względu na warunki atmosferyczne.
Dołącz do nas na Facebooku!
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.2014.1502 j.t.)
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U.1996.60.279)