Przepisy dają trzy opcje obniżenia składek na ZUS w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej: ulga na start, obniżone składki ZUS oraz mały ZUS plus. Jak wykorzystać te ulgi, aby przez pierwsze pięć i pół roku działalności płacić mniej na ZUS?
- Ulga na start – bez większości składek na ZUS przez pierwsze sześć miesięcy
- Obniżone składki na ZUS przez 24 miesiące (tzw. mały ZUS). Jaka wysokość w 2023
- Mały ZUS plus przez 36 miesięcy działalności
- Obniżone składki ZUS (tzw. mały ZUS) to inna ulga niż zlikwidowany Mały ZUS
- Działalność nierejestrowana – niewielka firma bez składek na ZUS
Ulga na start – bez większości składek na ZUS przez pierwsze sześć miesięcy
Ulga na start to brak obowiązku płacenia składek na ubezpieczenia społeczne przez pierwsze sześć miesięcy działalności. Pojęcie składek na ubezpieczenia społeczne nie obejmuje jednak składki zdrowotnej. Oznacza to, że przez pierwsze sześć miesięcy przedsiębiorca musi płacić tylko składkę zdrowotną, której wyliczanie jest relatywnie bardziej skomplikowane, niż w przypadku pozostałych składek na ZUS.
Ulga na start jest dostępna pod warunkiem niewykonywania działalności gospodarczej przez ostatnie 60 miesięcy tzn. ulga przysługuje przedsiębiorcom rozpoczynającym działalność po raz pierwszy oraz tym, którzy wykonywali już działalność ale od zaprzestania jej wykonywania upłynęło 60 miesięcy.
Przepisy odbierają prawo do ulgi na start w przypadku wykonywania usług na rzecz byłego pracodawcy (przy założeniu, że umowa o pracę miała miejsce w bieżącym lub poprzednim roku, a zadania w ramach usług są te same co w ramach umowy o pracę). Ta konstrukcja ma zapobiegać „sztucznej” zamianie umowy o pracę na współpracę w oparciu o działalność gospodarczą.
Obniżone składki na ZUS przez 24 miesiące (tzw. mały ZUS). Jaka wysokość w 2023
Przedsiębiorca, który wykorzystał sześć miesięcy ulgi na start, ma do dyspozycji kolejną ulgę w czasie następnych 24 miesięcy – obniżone składki na ZUS (niekiedy określane jako mały ZUS).
Obniżone składki na ZUS są zależne od minimalnego wynagrodzenia, którego wysokość ulegnie zmianie w połowie 2023 r. Z tego powodu w połowie 2023 r. zmieni się również miesięczna wysokość obniżonych składek na ZUS.
Wysokość obniżonych składek na ZUS w okresie styczeń - czerwiec 2023:
Składka emerytalna styczeń - czerwiec 2023: 204,37 zł
Składka rentowa styczeń - czerwiec 2023: 83,76 zł
Składka wypadkowa styczeń - czerwiec 2023: 17,48 zł
Składka chorobowa (dobrowolna) styczeń - czerwiec 2023: 25,65 zł
Łącznie bez składki chorobowej styczeń - czerwiec 2023: 305,61 zł
1 lipca 2023 r. zmieni się wynagrodzenie minimalne, co spowoduje zmianę wysokości składek ZUS.
Wysokość obniżonych składek na ZUS w okresie lipiec - grudzień 2023:
Składka emerytalna lipiec - grudzień 2023: 210,82 zł
Składka rentowa lipiec - grudzień 2023: 86,40 zł
Składka wypadkowa lipiec - grudzień 2023: 18,04 zł
Składka chorobowa (dobrowolna) lipiec - grudzień 2023: 26,46 zł
Łącznie bez składki chorobowej lipiec - grudzień 2023: 315,26 zł
Ustalenie realnej miesięcznej należności do ZUS-u wymaga doliczenia składki zdrowotnej, która jest wyliczana według innych reguł.
Mały ZUS plus przez 36 miesięcy działalności
Mały ZUS Plus to odrębna instytucja od obniżonych składek na ZUS określanych niekiedy potocznie jako „mały ZUS”. Po wykorzystaniu 24 miesięcy obniżonych składek ZUS (tzw. małego ZUS-u) można wykorzystać 36 miesięcy Małego ZUS-u Plus. Obie ulgi mogą trwać łącznie 5 lat.
Składki ZUS na ubezpieczenia społeczne (tzn. bez składki zdrowotnej) w ramach Małego ZUS-u Plus są wyliczane według zasad opartych o kryterium dochodu za poprzedni rok.
Podstawa składek na ubezpieczenia społeczne w ramach małego ZUS-u plus jest ograniczona dolnym i górnym limitem. Dolnym limitem jest 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku (1047 zł w 2023 r.) Górny limit to 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego na dany rok (4161 zł w 2023 r.). Dokładną wysokość miesięcznej składki można wyliczyć samodzielnie, stosując wzór matematyczny, metodą „ołówek i kalkulator”. Jednak znacznie bardziej praktycznym rozwiązaniem jest użycie kalkulatora online na stronach ZUS-u.
Mały ZUS plus jest dostępny dla przedsiębiorców, którzy w poprzednim roku osiągnęli przychód nieprzekraczający 120 tys. zł.
Obniżone składki ZUS (tzw. mały ZUS) to inna ulga niż zlikwidowany Mały ZUS
Na stronie biznes.gov.pl znajduje się wpis z datą publikacji 29.06.2021 zawierający informację: „Do okresu 36 miesięcy wliczasz okres korzystania z Małego ZUS”. Ta zasada odnosi się do ulgi „Mały ZUS” zlikwidowanej w 2020 r. i zastąpionej małym ZUS-em plus. Nie należy odnosić tej zasady do obniżonych składek na ZUS określanych potocznie jako mały ZUS.
Przedsiębiorca, który wykorzystał np. 3 miesiące Małego ZUS-u (ulgi zlikwidowanej w 2020 r.) ma do wykorzystania 33 miesiące Małego ZUS-u Plus (zamiast 36 miesięcy).
Korzystanie z obniżonych składek ZUS (nazywanych potocznie małym ZUS-em) nie ma wpływu na limit 36 miesięcy w ramach Małego ZUS-u Plus.
Jak już wspomniano, ulga o nazwie Mały ZUS została zlikwidowana w 2020 r. jednak ta zmiana stanu prawnego nie oznaczała zlikwidowania obniżonych składek ZUS, które w dalszym ciągu są określane potocznie jako mały ZUS.
Działalność nierejestrowana – niewielka firma bez składek na ZUS
Działalność nierejestrowa (nierejestrowana) nie jest jednoosobową działalnością gospodarczą w sensie prawnym jednak w praktyce jest to sposób na swój biznes bez składek na ZUS i miesięcznych zaliczek na PIT. Należny podatek PIT jest rozliczany za cały rok.
Barierą w ramach „firmy bez rejestracji” jest jednak górny limit przychodu w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia. Obecnie w sejmie jest procedowana ustawa, podnosząca ten limit do 75%.