Zmiany w strukturze i funkcjonowaniu ZUS zaproponowane przez gabinet AWS-u były rewolucyjne. Reformowały one Zakład i miały go dostosować do nowych wyzwań.
Ubezpieczenia przed reformą
Struktura i funkcjonowanie ZUS nie zmieniało się na przestrzeni lat. Zakład do początku lat 60. do końca lat 90. działał w podobny sposób.
W tym czasie funkcjonował odrębny fundusz emerytalny, którego dysponentem został ZUS. Nadwyżki lokował w budżecie państwa lub w banku w formie oprocentowanych lokat. Zakład Ubezpieczeń wypłacał w tym czasie świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego a od lat 80. stał się jednym z organów centralnych.
Zobacz: Zasady korygowania nieprawidłowości w dokumentach rozliczeniowych
Założenia reformy
Podstawowym założeniem reformy było przejście od systemu redystrybutywnego do systemu kapitałowego.
System redystrybutywny to taki, w którym ubezpieczeni wpłacali składki do jednej puli, z której wypłacane są emerytury i renty dla osób, którym one przysługują w danym momencie. W takim systemie świadczenia są wypłacane ze składek osób płacących je w danym momencie a nie z kapitału zgromadzonego przez płatnika. Po śmierci ubezpieczonego ich wypłacanie jest wstrzymywane. Wpłacone przez ubezpieczonego stawiki nie podlegają natomiast dziedziczeniu.
System kapitałowy z kolei, to taki, w którym pracownicy mają swoje indywidualne konta emerytalne. Gromadzą na nich pieniądze wpłacane w postaci składek w czasie aktywności zawodowej. Lokaty te muszą być oprocentowane aby uprawniony po przejściu na emeryturę nie odczuwał skutków inflacji.
Natomiast po osiągnięciu wieku emerytalnego ubezpieczonemu wypłacana jest emerytura z jego pieniędzy. Niewykorzystane fundusze zgromadzone na koncie podlegają dziedziczeniu przez rodzinę uprawnionego.
Zobacz serwis: Wypowiedzenie
Reforma
Założenia udało się zrealizować w pewnym stopniu. Otóż wprowadzono tzw. trzy filary. Pierwszy filar jest realizowany przez ZUS i ma charakter redystrybutywny. Drugi filar realizowany jest przez Otwarte Fundusze Emerytalne i ma charakter kapitałowo-redystrybutywny. Ubezpieczenie w ramach trzeciego filaru ma charakter dobrowolny oraz kapitałowy.