Pobieranie zasiłku macierzyńskiego stanowi odrębny tytuł do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Oznacza to, że w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania tego zasiłku (art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy systemowej). Nie jest natomiast objęty ubezpieczeniami chorobowym, wypadkowym i zdrowotnym (w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie wygasa prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego, ale pobierający zasiłek nie podlega temu ubezpieczeniu). Podstawą wymiaru składek emerytalnej i rentowych jest kwota zasiłku brutto (przed pobraniem zaliczki na podatek).
Pobieranie zasiłku macierzyńskiego jest tytułem, który - pod względem ubezpieczeniowym - ma pierwszeństwo przed umową zlecenia. Oznacza to, że osoba pobierająca zasiłek macierzyński, która jednocześnie wykonuje umowę zlecenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym tylko z tytułu pobierania zasiłku. Z tytułu umowy zlecenia obowiązkowa jest dla niej tylko składka zdrowotna. Jeśli chce, może przystąpić ze zlecenia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W przypadku podjęcia takiej decyzji ubezpieczenie wypadkowe będzie obowiązkowe. Taki zleceniobiorca nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu.
Angelika Z. od 28 sierpnia 2018 r. pobiera zasiłek macierzyński, do którego nabyła prawo u swojego pracodawcy. Od 1 lutego 2019 r. zawarła umowę zlecenia (z innym podmiotem niż własny pracodawca). Jednocześnie poinformowała płatnika składek, że od 1 do 28 lutego 2019 r. wykonywała pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem niż własny pracodawca. W tej sytuacji Angelika Z. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu i rentowym) tylko z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Płatnik składek z tytułu umowy zlecenia (zleceniodawca) ma obowiązek zgłosić Angelikę Z. doubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA. Zleceniobiorczyni ma jednak prawo przystąpić ze zlecenia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (w takiej sytuacji zostanie również objęta obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym). Jeżeli Angelika Z. zawnioskuje o objęcie ubezpieczeniami dobrowolnymi, zleceniodawca będzie zobowiązany zgłosić ją do nich na formularzu ZUS ZUA.
Warto przypomnieć, że osoba pobierająca zasiłek macierzyński i jednocześnie zawierająca umowę zlecenia z własnym pracodawcą albo wykonująca umowę zlecenia na jego rzecz (kiedy podpisana jest z innym podmiotem), nie jest traktowana pod względem ubezpieczeniowym jak pracownik, lecz jak "zewnętrzny" zleceniobiorca.
Marian B. od 12 listopada 2018 r. pobiera zasiłek macierzyński w czasie urlopu rodzicielskiego, udzielonego mu przez jego pracodawcę. Od tego samego dnia wykonuje na rzecz swojego pracodawcy umowę zlecenia. Pomimo że zlecenie jest realizowane na rzecz pracodawcy Mariana B., nie skutkuje ono uznaniem przychodów ze zlecenia jako przychodów pracowniczych, ponieważ umowa zlecenia jest realizowana w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego.
W takiej sytuacji umowa zlecenia jest dla zleceniobiorcy tytułem do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Jeśli Marian B. nie przystąpi do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych ze zlecenia i w związku z tym obowiązkowe będzie dla niego - jako zleceniobiorcy - tylko ubezpieczenie zdrowotne, jego pracodawca (jednocześnie zleceniodawca) ma obowiązek za tego ubezpieczonego:
-
rozliczać składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego od kwoty zasiłku wypłaconego w danym miesiącu, w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx,
-
składać raporty ZUS RSA z kodem pracowniczym 01 10 xx, w których zostanie rozliczony zasiłek macierzyński i wykazany okres, za jaki przysługuje (z kodem rodzaju świadczenia i przerwy w ubezpieczeniach - 319),
-
zgłosić Mariana B. do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu pracy na podstawie umowy zlecenia, tj. na druku ZUS ZZA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx,
-
rozliczać składkę na ubezpieczenie zdrowotne pobraną od przychodu wypłaconego z umowy zlecenia w raporcie ZUS RZA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx.
Inaczej wygląda sytuacja ubezpieczeniowa zleceniobiorców przebywających na urlopach wychowawczych. Jeśli nastąpi zbieg tytułów ubezpieczeniowych - umowy zlecenia i urlopu wychowawczego, umowa zlecenia ma pierwszeństwo przed urlopem wychowawczym. Oznacza to, że zleceniobiorca, który w czasie urlopu wychowawczego wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia, obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zlecenia, natomiast nie podlega tym ubezpieczeniom z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. Analogicznie jest z ubezpieczeniem zdrowotnym - w przedstawionej sytuacji jest ono obowiązkowe tylko z umowy zlecenia. Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest rozliczana z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.
Podobnie jak w przypadku umowy zlecenia, realizowanej w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego, nie ma znaczenia, czy zlecenie zostało zawarte z własnym pracodawcą, czy z podmiotem innym niż własny pracodawca.
Zleceniobiorca z przykładu powyżej (Marian B.) będzie kontynuował pracę na podstawie umowy zlecenia (zawartej z własnym pracodawcą) w czasie urlopu wychowawczego. W tym okresie realizacji zlecenia płatnik składek będzie miał obowiązek zgłosić zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego, zdrowotnego, a także - na wniosek Mariana B. - do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx (czyli jako zleceniobiorcę). Nie ma tu znaczenia to, że zlecenie jest realizowane na rzecz własnego pracodawcy. Z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym pracodawca (jednocześnie zleceniodawca) Mariana B. nie rozlicza żadnych składek.
Zleceniobiorca, który jednocześnie pobiera świadczenie rodzicielskie (wypłacane przez GOPS lub inny ośrodek pomocy społecznej dla osoby, która nie spełnia warunków do przyznania zasiłku macierzyńskiego) w zakresie ubezpieczeń nie jest traktowany tak samo jak osoba pobierająca zasiłek macierzyński. Świadczenie rodzicielskie nie jest bowiem oskładkowane, co oznacza że zleceniobiorca, który pobiera takie świadczenie musi zostać zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego z tytułu umowy zlecenia.
Artykuł niniejszy jest fragmentem publikacji: Zbiegi tytułów do ubezpieczeń. Od 1 stycznia 2019 r.
Zbiegi tytułów do ubezpieczeń od 1 stycznia 2019 r.